چرا اینترنت استارلینک در ایران مانند اوکراین فراگیر نشد؟

به گزارش گروه دانش و فناوری به نقل از تکراتو، با ظهور اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، دنیا به روش جدید و بدیعی برای دسترسی و اتصال به اینترنت دست یافت و در نتیجه آن حتی مردم دورافتاده‌ترین مناطق نیز می‌توانستند به شبکه جهانی اینترنت وصل شوند.

در ادامه با بروز درگیری‌های نظامی روسیه و اوکراین در شرق اروپا و سخت شدن دسترسی مردم اوکراین به اینترنت، شرکت اسپیس ایکس فرصت مناسبی برای نشان دادن توانایی‌های سیستم اینترنت ماهواره‌ای خود یافت که از قضا تاثیر مثبتی هم در ساماندهی و عملکرد نیروهای اوکراینی داشت. همزمان با این وضعیت، اینترنت استارلینک در ایران هم به ایده‌ای جذاب مطرح شد.

اینترنت استارلینک در ایران

همزمان با آغاز موج اعتراضات در کشور و به دنبال آن، اعمال محدودیت‌های اینترنتی گسترده، ایده ورود و استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک طرح شد و بسیاری از کاربران امیدوار به این شدند که فناوری اسپیس ایکس بتواند به آن‌ها در دور زدن فیلترینگ گسترده کمک کند.

از همان اولین روزهای طرح این ایده در شبکه‌های اجتماعی، مسئولین هم نسبت به موضوع فعال شدن اینترنت استارلینک در ایران واکنش نشان دادند. سی‌ام شهریور 1401 و چند ساعت پیش از فیلتر شدن اینستاگرام و واتساپ، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناور اطلاعات در واکنش به سوال خبرنگاران در خصوص استفاده از استارلینک در ایران گفت:

«کسی دنبال قطعی اینترنت نیست اما شورای عالی فضای مجازی ضوابطی مصوب کرده برای اپراتورهایی که می‌خواهند به شکل قانونی اینترنت ماهواره‌ای ارائه بدهند که حتماً باید مراحل آن را طی کنند و مجوزهای لازم را بگیرند. براساس قواعد بین‌المللی هم اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات اینترنت ماهواره‌ای باید قواعد سرزمینی کشورها را رعایت کنند.»

گرچه اسپیس ایکس هیچ مجوزی برای فعالیت در ایران دریافت نکرده اما 19 دی ماه وزیر ارتباطات رسما فعال بودن ترمینال‌های استارلینک در کشور را تایید کرد و گفت: «اینترنت ماهواره‌ای فعال شده اما در جریان اینکه چه تعداد فعال شده؛ نیستم. صاحب و دارنده این شرکت که این خدمات را ارائه می‌کند می‌تواند آمار صحیح را بدهد.» ایلان ماسک هم همزمان با این وضعیت، تعداد ترمینال‌های استارلینک فعال در ایران را 100 مورد عنوان کرده بود. البته که در داخل کشور، رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی، تعداد ترمینال‌های استارلینک را 800 مورد اعلام کرد.

تلاش‌های مخفیانه برای قاچاق تجهیزات استارلینک به ایران

با توجه به این وضعیت و ماجرای پیچیده استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در ایران، نشریه تایم در ی گزارش مفصل به تلاش‌های مخفیانه برای قاچاق اینترنت استارلینک به ایران، وضعیت ورود و استفاده و علل فراگیر نشدن استارلینک در ایران پرداخته است.

تایم نوشت: «چند روز بعد از شروع موج جدید اعتراضات در ایران، تلاش‌هایی برای ارائه اینترنت جایگزین در ایران آغاز شد. این تلاش‌ها عمدتاً زیرزمینی و با سرمایه‌های خصوصی انجام می‌شد تا کاربران بتوانند از طریق پلتفرم‌های پیام‌رسانی رمزگذاری‌شده ارتباط برقرار کنند.»

در ادامه این گزارش می‌خوانیم که در جریان تلاش برای رساندن اینترنت ماهواره‌ای و تجهیزات استارلینک به مردم ایران، افراد زیادی نقش داشته‌اند اما تایم با 5 نفر از آن‌ها گفتگو کرده است.

این مطلب در ادامه به دستور جو بایدن برای فعالیت شرکت‌های ارتباطی این کشور در ایران اشاره کرده است: در ۲۳ سپتامبر (اول مهر)، پس از شروع اعتراضات، دولت بایدن برخی از تحریم‌های فناوری برای ایران را لغو کرد تا شرکت‌ها بتوانند خدمات ارتباطی خود را به کاربران و شرکت‌های ایرانی ارائه کنند. در همان روز ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس‌ایکس، اعلام کرد:

«استارلینک اکنون در ایران فعال شده است.» خبر خوبی بود. اما پیام ماسک ادامه داشت:

«این کار مستلزم استفاده از ترمینال‌های داخل کشور است که به گمان من دولت از آن حمایت نخواهد کرد، اما اگر ترمینال‌ها فعال شوند، استارلینک کار خواهد کرد.»

در این گزارش نحوه کار استارلینک نیز تشریح شده است: «چندین هزار ماهواره کوچک در مدار پایین در سراسر جهان، اینترنت پهن‌باند را به زمین ارسال می‌کنند. سیگنال‌های این اینترنت را فقط می‌توان با یک دیش استارلینک دریافت کرد. یک دیش استارلینک با اشتراک ماهانه ۱۱۰ دلار کار می‌کند. ماسک این سرویس پیشگام را به عنوان آمیزه‌ای از تجارت و نوع‌دوستی ایجاد کرد و شبکه را در مکان‌های دورافتاده، تحت محاصره یا هر دو در دسترس قرار داد. اگرچه شرکت‌های دیگر این مدل را بررسی کرده‌اند، استارلینک اساساً تنها پاسخ به این نیاز است و این شرکت توانسته نقش مهمی در حفظ جریان آزاد اطلاعات در برخی از مکان‌هایی که بیشتر در معرض خطر هستند، ایفا کند.»

مقصود تایم از مکان‌های در معرض خطر بیشتر مربوط به اوکراین است که مردمش در جریان تهاجم روسیه به این کشور از دسترسی به اینترنت محروم شدند. شرکت اسپیس ایکس به عنوان مالک برند استارلینک، سه هزار و 667 دیش در این مدت به اوکراین ارسال کرده و ماسک از دریافت هزینه اشتراک استارلینک در مورد اوکراینی‌ها نیز صرف‌نظر کرده است.

دولت اوکراین نیز در گزارشی اعلام کرد که از زمان آغاز جنگ در اوکراین، نزدیک به یک سال پیش، اوکراین بخش عمده‌ای از اینترنت خود را با 22 هزار دیش استارلینک بازیابی کرده است و 10 هزار دیش دیگر هم در راه است. یکی از ایرانی‌هایی که تجهیزات استارلینک را خریداری کرده، به تایم در این خصوص گفته است:

شایعه‌ای وجود دارد که استارلینک در ایران هم مانند اوکراین رایگان خواهد بود و برای فعال کردن آن نیازی به پرداخت هزینه نیست. اما وقتی دیش خود را فعال کرده، متوجه شده که این اینترنت در ایران رایگان نشده است.

چرا اینترنت استارلینک در ایران گسترش نیافت؟

تایم با بررسی تعداد ورود و دیش‌های فعال استارلینک در ایران و مقایسه آن با اوکراین نتیجه گرفته که استارلینک در ایران با مقیاس اوکراین گسترش نیافته است. در خصوص چرایی این موضوع هم دلایلی عنوان شده است. یکی از فعالانی که موضوع قاچاق تجهیزات استارلینک را پیگیری کرده در گفتگو با تایم به موضوع گران‌قیمت بودن این تجهیزات، به عنوان علت عدم فراگیری اینترنت استارلینک در ایران اشاره کرده است: «هر دستگاه ۷۰۰ دلار است، بنابراین ۱۰۰ دستگاه تقریباً هفتاد هزار دلار است.» او با اشاره به روند قاچاق این تجهیزات به کشور هم می‌گوید: «با هزینه حمل‌ونقل و همه چیز، مجموع هزینه‌ها به‌راحتی می‌تواند به ۲۰۰ هزار دلار برسد.»

او در ادامه می‌افزاید: «این ۱۰۰ دستگاه برای ایجاد یک اینترنت جایگزین کافی نیست. کسانی که برای ورود استارلینک به ایران فعالیت می‌کنند، تخمین می‌زنند که برای راه‌اندازی یک اینترنت جایگزین در ایران حدود پنج هزار دیش استارلینک لازم است.»

دیگر موضوعی که در این خصوص اهمیت دارد، عدم همراهی دولت آمریکا است. دولت بایدن وقتی ایلان ماسک به بهانه عدم دریافت هزینه و متضرر شدن از ارائه رایگان اینترنت در اوکراین گلایه کرد، به نوعی برای جبران خسارات اسپیس ایکس و پرداخت اشتراک استارلینک وارد عمل شد، اما چنین اقدامی در مورد ایران انجام نشده است. تایم نوشته:

«سخنگوی اسپیس‌ایکس در پاسخ به این سوال که آیا این شرکت هزینه‌ها را برای ایران رایگان کرده یا دیش اهدا می‌کند، از اظهار نظر خودداری کرد. او همچنین درباره این سوال که آیا این شرکت با دولت ایالات متحده برای آوردن استارلینک به ایران همکاری می‌کند یا خیر گفته که این موضوع با شورای امنیت ملی مطرح و یک بیانیه چهار صفحه‌ای در مورد حمایت دولت بایدن از اینترنت بدون سانسور در ایران تهیه شد».

در بیانیه‌ای که به یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه نسبت داده شده، آمده است: ما قصد نداریم به جزئیات این موضوع بپردازیم که با چه ابزار یا شرکایی ممکن است برای پیشبرد این هدف کار کنیم یا نه.

برخی از افرادی که در این خصوص با تایم مصاحبه کرده‌اند گفته‌اند: «دولت ایالات متحده فقط با لفاظی از فعال شدن استارلینک در ایران حمایت کرده و در عمل، مدافعان ارتباطات آزاد را ناامید می‌کند.»

گفتنی است که در گزارش تایم یک نکته مهم در مقایسه وضعیت ایران و اوکراین مغفول مانده است و آن نقش دولت‌های این دو کشور و رویکردشان در مواجهه با دسترسی مردم به اینترنت استارلینک است. در اوکراین، به عنوان کشوری درگیر جنگ با یک نیروی خارجی، دولتمردان اوکراینی تلاش خاصی برای دسترسی مردم به اینترنت ماهواره‌ای به خرج می‌دهند.

در ایران اما رویکرد مسئولین از همان آغاز، تهدید به پیگیری قضایی و شکایت از اسپیس ایکس، انکار وجود و در نهایت تلاش برای یافتن و غیرفعالسازی این تجهیزات و کنترل راه‌های قاچاق‌شان به کشور بوده که طبعا تاثیر مهمی در عدم دسترسی و عدم فراگیری اینترنت استارلینک در ایران داشته است.

انتهای پیام