مهاجرت استارتاپ‌ها و نخبگان کار آفرین دارد به نقطه خطرناکی می‌رسد
اقتصاد ۱۰۰ -هاتف خرمشاهی: مسائل و چالش‌هایی که قطع اینترنت این روزها برای کشور ایجاد کرده، یک موضوع چند بعدی و چند وجهی است.
به گزارش گروه دانش و فناوری به نقل ازجی اس ام ،هاتف خرمشاهی کارشناس حوزه توسعه و تحول دیجیتال در مورد حال بد این روزهای استارتاپ‌های کشور گفتگویی خواندنی را با انتخاب انجام داده که به طور خلاصه برایتان نقل می‌کنیم. خرمشاهی درباره تاثیر مخرب بی‌ثباتی وضعیت اینترنت کشور بر کاهش سرمایه گذاری و فرصت سوزی در بخش‌های مختلف اقتصاد دیجیتال می‌گوید که مسائل و چالش‌هایی که قطع اینترنت این روزها برای کشور ایجاد کرده، یک موضوع چند بعدی و چند وجهی است. موضوع اولش این است که رشد اقتصاد دیجیتال را هم در هسته و هم در پوسته کند کرده است. هسته اقتصاد دیجیتال یعنی درآمدی که از کسب و کارهای مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات ناشی می‌شود. به عنوان مثال درآمد اپراتورهای مخابراتی که کاهش چشمگیری پیدا کرده است از این قسم است. اما اتفاق بدتری که رخ داده این است که این کاهش درآمد و کیفیت به هسته محدود نمانده و تاثیرات مخرب مانند مذاب، به پوسته اقتصاد رسیده است.
وی ادامه داد که اقتصاد دیجیتال یک پوسته‌ای هم دارد که در این بخش فناوری اطلاعات و فناوری ارتباطات بستر ساز رشد صنعت، تسهیل تجارت و تسریع توسعه می‌شود. برای مثال آنجا که فناوری اطلاعات با تجارت برخورد دارد، بحث تجارت الکترونیک خلق می‌شود یا آنجا که با سلامت و اقتصاد سلامت تعامل دارد، بحث سلامت دیجیتال آفریده می‌شود. در واقع از رهگذر این تقاطع‌ها است که فناوری اطلاعات، بستر ساز و توانمند ساز توسعه اقتصادی و اجتماعی سایر بخش‌ها می‌شود.
خرمشاهی ضمن تاکید بر اینکه قطع اینترنت آسیب‌های غیر قابل جبرانی در این بخش که بخش پوسته اقتصاد دیجیتال نام دارد، به کشور تحمیل کرده است، می‌گوید که با این تفاصیل این ضرر مشتمل بر دو بخش اساسی است. معمولا قسمتی که راحت‌تر محاسبه می‌شود، قسمت هسته است. بدین معنا که شرکت‌هایی که در فناوری اطلاعات درگیر بودند، دستمزد پرداخت می‌کنند ولی محصولات‌شان یا تولید نمی‌شود یا تولیدش کند است یا به موقع فروش نمی‌رود و به دنبال آن بهای تمام شده‌شان بالا می‌رود و زیانده می‌شوند.
هاتف خرمشاهی ادامه می‌دهد که چالش بدتر این است که صنایعی که از اقتصاد دیجیتال خدماتی همچون خدمات امنیت، ایمنی، خدمات بانکداری و پرداخت یا خدمات زیرساختی می‌گیرند، آن‌ها هم دچار مشکل شده‌اند. از این رو هر دو بخش اساسی و محوری در کشور در این موارد اخیر ضرر کرده‌اند. وی افزود که ضرر سوم که از دو مورد پیشین غیر قابل جبران‌تر است، تسریع روند مهاجرت نخبگان است. چراکه بخشی از مهندسین فناوری اطلاعات و امنیت و زیرساخت به جای آنکه با تمام وجود و متمرکز و مصمم در داخل ایران و برای کارفرمای ایرانی کار کنند، به علت ده‌ها مانع پیدا و پنهان به صور مختلف با شرکت‌های خارجی کار می‌کنند.
خرمشاهی درمورد کاهش نیروی کار هشدار می‌دهد و می‌گوید ما در کمیت و کیفیت سرمایه انسانی دچار ریزش جدی هستیم که یک بخشی از آن ناشی از مهاجرت، یک بخشی ناشی از حرکت به سمت آزادکاری (فریلنسری) و بخش دیگری هم ناشی از تغییر ناخواسته اقتصادی است. یعنی مهندس فناوری اطلاعاتی که تا این مقطع چالشی و بحرانی یک سرویس و یک ارزش اقتصادی با ارزش افزوده بالا در کشور تولید می‌کرد، شغلش را تغییر نمی‌دهد بلکه کارفرمایش را تغییر می‌دهد و برنامه نویس یک شرکت خارجی می‌شود. در واقع تمام ارزش اقتصادی که دارد تولید می‌کند در GDP یا تولید ناخالص داخلی کشور ما جذب و صرف نمی‌شود. وی در تهران است ولی دارد برای پیشرفت زیرساخت‌ها یا خدمات در بازارهای ترکیه و قطر و عمان کار می‌کند. به این می‌گویند مهاجرت نخبگان، البته به صورت مجازی.
وی می‌افزاید که بارها دیده‌ام که درمورد مهاجرت نخبگان آمار اعلام می‌کنند ولی این آمارها برای افرادی است که بلیت و ویزایشان را می‌گیرند و از کشور خارج می‌شوند. در این حالت ما می‌توانیم آن‌ها را بشماریم اما آن دسته‌ای که نمی‌توانیم حساب کنیم، کسی است که دست و دلش و حاصل دسترنجش از چرخه اقتصادی کشور خارج می‌شود و به چرخه اقتصادی مثلا ترکیه پیوند می‌خورد که در کوتاه مدت جبران نقصان این افراد در اقتصاد کشور بسیار مشکل است.
خرمشاهی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه با مشکلاتی که در پهنای باند و فیلترینگ اینترنت وجود دارد، آیا افرادی که در داخل برای خارج از کشور کار می‌کنند با مشکل مواجه نشده‌اند، می‌گوید که برای تولید بیشتر از ارتباطات به مشکل می‌خورند اما راهکارهایی برای ارسال خروجی پیدا کرده‌اند. چراکه اینترنت ما الان قطع نیست بلکه به شدت بی‌ثبات است و امکان اینکه کار پیوسته و با کیفیت از داخل ایران برای خارج از کشور انجام دهید، وجود ندارد اما امکان اینکه دو هفته کار کنید و هفته سوم کارتان را به خارج از ایران بفرستید وجود دارد. نکته‌ای که من دردمندانه عنوان کردم، پرواز مغزها و پرواز دل‌ها و دسترنج‌ها است. بدین معنا که فرد دیگر دست و دلش به کار کردن نمی‌رود و انگیزه‌اش خدای نکرده کاملا از بین می‌رود. این اتفاق ناشی از قطع کامل اینترنت نیست بلکه ناشی از کیفیت و تجربه زیرساخت بی‌کیفیت و ناپایدار اینترنت در ایران است.
وی ادامه می‌دهد که وقتی شخصی می‌بیند که نمی‌تواند چرخ زندگی‌اش را با درآمدی که از شرکت ایرانی که اخیرا متضرر هم شده است، بچرخاند، از کسب و کار مولد به سمت کسب و کارهای واسطه‌ای یا تریدری اما با درآمد ارزی می‌رود و شوربختانه حتی حاضر می‌شود کارهای سطح پایین‌تری از منظر فنی هم انجام دهد. مسئله خطرناک برای آینده پیشرفت کشور این است که ما متخصصین خوبی را که با خون دل پرورش داده و توانمند ساخته‌ایم را در بزنگاه رقابتی که وقتش رسیده در باغ ایران ثمره دهد، در باغ رقبای منطقه‌ای ما میوه می‌دهد. بسیاری از نخبگان کشور که تنها سرمایه واقعی ایران در فضای رقابت جهانی هستند و در لبه فناوری مشغول خلق ارزش بودند با چالش‌های زیر ساخت در کشور ناگزیر از مهاجرت شده‌اند.
خرمشاهی می‌افزاید که زمانی که وضعیت اینترنت بد شد، از آنجا که کارفرماها بی‌پول شده‌اند، در ابتدا نیروهای اساسی خود را از دست می‌دهند و نفرات ارزشمند شرکت‌ها برای انجام کارهای سطح پایین‌تر با کارفرمای خارجی وارد مذاکره شده‌اند. این همان اتفاق بدی است که ما هیچ جایی نمی‌توانیم ضرر آن را حساب و کتاب کنیم.
هاتف خرمشاهی درباره مهاجرت گروهی استارتاپ‌ها، به خصوص به کشورهای حوزه خلیج فارس، می‌گوید که در پی این سال‌ها ما همیشه مسئله مهاجرت را داشته‌ایم اما اینکه چرا مهاجرت دارد به نقطه خطرناکش می‌رسد، باید پاسخ داد که قبلا مهاجرت کارمند یا نیروی کار را داشتیم ولی الان مهاجرت کارآفرین نخبه را شاهدیم.
وی درباره تفاوت تبعات خروج کارآفرین و کارمند عنوان می‌کند که بین کارآفرین و کارمند یک تفاوتی وجود دارد و آن بحث خروج سرمایه و تجربه از کشور است. بدین معنا که اگر پیش از این شرکتی محصولی را به خارج می‌فروخت، زنجیره تولید و ارزش آفرینی محصولش را در ایران انجام می‌داد و ماهم به عنوان ارزآوری از این کار استقبال می‌کردیم. یعنی یک شرکتی مثلا از آلمان، هلند یا حتی کانادا پروژه می‌گرفت و داخل ایران محصولش را با استفاده از نیروی کار ارزشمند داخلی تولید می‌کرد. اما اتفاقی که الان افتاده این است که افراد متخصصی که توانایی ایجاد شغل و خلق ثروت داشتند، به ناچار مهاجرت می‌کنند. به بیانی دیگر، اگر اگر یک نیروی کار مهاجرت کند فقط یک نیرو کار از بین رفته است ولی وقتی یک نفر کارآفرین صاحب کسب و کار مهاجرت کند، ده‌ها شغل از بین می‌رود و درواقع امنیت اقتصادی کشور دچار تنش می شود.
خرمشاهی درمورد مهاجرت کارآفرینان و صاحبان سرمایه نیز می‌گوید که مهاجرت کارآفرین به معنای مهاجرت کسی است که می‌تواند با دیگران و به وسیله دیگران ارزش اقتصادی درست کند. این مهاجرت است که خطرناک است؛ یعنی دیگر صادرات خدمات فنی و مهندسی به حساب نمی‌آید که مهندس ایرانی حقوق بگیرد و محصولش را به خارج بفروشد بلکه کل ارزش آفرینی و کل زنجیره ارزش به همراه صاحبش دارد از ایران خارج می‌شود. اگر این زمان بی‌ثباتی اینترنت طولانی‌تر شود، با موج ورشکستگی و آسیب‌دیدگی شرکت‌های داخلی مواجه هستیم. اگر بخواهم یک مثال ساده از این وضعیت بزنم این است که شما اگر در خرید یک بلیت هواپیما به صورت آنلاین دچار مشکل شوید، دیگر با مراجعه حضوری به یک آژانس هواپیمایی کارتان را انجام نمی‌دهید بلکه ممکن است اصلا قید سفر را بزنید. همین اتفاق دارد در گردشگری و اقتصاد محتوا، سلامت و ... در کشور رخ می‌دهد.
وی در پایان اضافه می‌کند که اگر تعداد فیلم‌ها، سریال‌ها و تئاترهایی که در این چهار ماه گذشته تولید شده است را بررسی کنید، متوجه خواهید شد که کارگردان و تهیه‌کننده چون از آینده سرمایه گذاری خود و محتوای تولیدات‌شان مطمئن نیستند، فیلم، سریال و تئاتری را آغاز نمی‌کنند. بنابراین جان کلام بنده این است که با کند شدن ضربان تبادل مجازی یا بسترهای ارتباطی مانند اینترنت دیگر فقط تنها اقتصاد دیجیتال آسیب نمی‌بیند بلکه با درهم آمیختگی فضای دیجیتال و اقتصاد سنتی کشور این کل اقتصاد کشور است که خدای نخواسته آسیب می بیند.
انتهای پیام
