دانشگاه و صنعت نسبت به هم اعتماد ندارند

با وجود این تلاش‌ها، هنوز ارتباط منسجمی بین این دو نهاد مهم شکل نگرفته و در حالی که معاون پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از افزایش تعداد قراردادهای ارتباط صنعت و دانشگاه در یک سال اخیر، خبر داد و به گفته پیمان صالحی قراردادهای ارتباط با صنعت در سال ۱۴۰۰ از مرز ۱۰ هزار قرارداد و به ارزش چهار هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان عبور کرده است، بر اساس آخرین آمار مدیرکل دفتر ارتباط با صنعت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تنها ۶ هزار نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها با صنعت قرارداد دارند که ۲۵ درصد کل اعضای هیات علمی وزارت علوم را شامل می‌شوند.

افزون بر این، به نظر می رسد همکاری دانشگاه ها با مراکز صنعتی در همه کشورها یکسان نیست و برای نمونه استان تهران با ثبت بیش از ۲۰۰ فناوری در صدر و استان البرز با ۱۷۴ فناوری، گیلان ۱۵۴ فناوری، اردبیل با ۱۱۲ فناوری و خراسان رضوی با ۱۰۴ فناوری در رتبه های بعدی قرار دارند.

اما استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر هر کدام با یک فناوری، مرکزی و قزوین با ۲ فناوری، خراسان جنوبی و هرمزگان هر کدام با سه فناوری، چهارمحال و بختیاری با ۴ فناوری، لرستان ۶ فناوری و ایلام با ۸ فناوری کمترین فناوری ها را در میان استان ها ثبت کرده‌اند.

این آمار آنجایی ناراحت‌کننده تر می‌شود که توجه کنیم استان مرکزی به مرکزیت شهر اراک دومین قطب صنایع مادر تخصصی و چهارمین مرکز صنعت کشور است و حدود سه هزار واحد صنعتی کوچک، متوسط و بزرگ در نقاط مختلف این استان فعالیت دارند.

حمید قاسمی میقانی استاد دانشگاه صنعتی اراک و مدیر ارتباط با صنعت این دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد قراردادهای ارتباط با صنعت اظهار داشت: تعدا قراردادهای ارتباط با صنعت در دانشگاه ما در مقایسه با دانشگاه‌های تهران و دانشگاه‌های وابسته به نهادهای نظامی کمتر است؛ ولی از لحاظ شاخص‌های نسبی حوزه ارتباط با صنعت که هر ساله وزارت علوم ارائه می‌دهد مانند تعداد قراردادهای ارتباط با صنعت نسبت به اعضای هیات علمی، جزء ۱۰ دانشگاه برتر کشور هستیم.

وی ادامه داد: در مورد صنایع استان مرکزی باید گفت چندین شهرک صنعتی در استان مرکزی و حوالی شهر اراک واقع است و حدود ۳ هزار واحد صنعتی در این استان داریم و همچنین جزء صادرکنندگان کشور هستیم که از لحاظ بافت فرهنگی شهر و نوع صنایع موجود در شهر مهم است اما به دلیل نوع نگرش‌ها نسبت به دانشگاه ها در محیط شهرستان ها، از ظرفیت های موجود برای توسعه ارتباط صنایع و دانشگاه ها استفاده نشده است.

دانشگاه‌ها صنایع را به عنوان کارخانه می‌شناسند

قاسمی گفت: ارتباط با صنعت به چند عامل کلی بستگی دارد که در همه جای ایران نیز مصداق آن وجود دارد؛ ولی در محیط شهرستان و با توجه به نوع صنایع، چالش‌ها گاه بزرگ تر یا کمرنگ‌تر می شوند. یکی از مشکلات اساسی ما نبود اعتماد صنایع به دانشگاه هاست، فضای فکری کلی این است که پژوهش های دانشگاه ها به درد صنایع نمی خورد و از اصطلاح پژوهش‌های کتابخانه‌ای برای این پژوهش‌ها استفاده می کنند. البته شاید زمانی در ایران دانشگاه ها دنبال چنین پژوهش هایی بودند ولی امروز شرایط تغییر کرده است.

استاد دانشگاه صنعتی اراک افزود: دانشگاه‌ها هم صنایع را به عنوان کارخانه می‌شناسند. اما صنعت در واقع یک زیست بوم است و لزوما و فقط سخت افزار و تاسیسات نیست و شامل مجموعه ای از افراد و تفکرها می شود. دفاتر مرکزی و بدنه اصلی تصمیم گیر صنایع داخل شهر نیستند و این مشکل بزرگی است.

قاسمی ادامه داد: حجم قراردادهای ما (از جهت مالی) در دو سال گذشته ۲۰ برابر شده است، قسمتی از آن به دلیل تورم می‌تواند باشد که بخش کمی از آن است ولی بخشی از رشد قراردادها به دلیل افزایش تعداد قراردادهاست. ؟؟؟؟؟؟؟؟

از شرکت‌های دولتی که قطع امید کردیم، زیرا هر بار با تغییر مدیریت، باید مذاکرات را از ابتدا انجام دهیم. تمرکز خود را روی شرکت های خصوصی گذاشتیم و فرمول هایی را پیدا کردیم تا ارتباطات خود را با صنایع بهبود بخشیم.

وی تصریح کرد: مهم‌ترین فرمول برای تاسیس مراکز تحقیقاتی مشترک با صنایع خصوصی است؛ یعنی مثلا با شرکت ماشین سازی مرکز تحقیقات راه اندازی کردیم که بخشی از هیات امنا از دانشگاه و بخشی از صنعت هستند، شورای پژوهشی برای آن در نظر گرفته‌ایم و تمرکز اعضای هیات علمی دانشگاه در پروژه هایی است که واقعا شرکت ماشین سازی به آن نیاز داشته باشد یا با انجمن سازندگان تاسیسات نفت و گاز پروژه‌های کاربردی مشترک داریم که برای آنها کاربردی و در حال اجرا در کشور است.

این روند به‌ تدریج توانسته دیوار بی اعتمادی بین صنعت و دانشگاه را از بین ببرد. یعنی ما تحقیقات و پژوهش های دانشگاهی را به سمت پروژه‌هایی برده‌ایم که اکنون صنایع در حال انجام آنها است. توانسته ایم این پروژه ها را بهینه کنیم یا کارهای طراحی و مهندسی آنها را انجام دهیم. این کار باعث می‌شود در آینده بتوانیم دانشجو معرفی و در پروژه های مشترک شرکت کنیم که به‌ تدریج فضای ارتباطی صنایع با دانشگاه ها را در استان مرکزی بهبود می‌بخشد.

ارتباط صنعت و دانشگاه نیاز به گفتمان‌سازی دارد

وی در مورد راهکار حل مشکل بی‌اعتمادی صنایع و دانشگاه گفت: این کار نیاز به گفتمان سازی دارد زیرا هرقدر عضو هیات علمی به صنایع مراجعه کند و بخواهد از تحقیقات او استفاده کند، فایده نخواهد داشت. صنعت و دانشگاه باید تجربه مشترک با هم داشته باشند. در این صورت هم صنایع به بهترین شکل با ظرفیت‌های دانشگاه آشنا می شود و هم دانشگاه می تواند به صنعت نشان دهد در کنار آنها می تواند کار اجرایی انجام دهد و پروژه های مهم برای صنایع را پیش ببرد و نه پروژه هایی که در لبه دانش یا تحقیقات بنیادی هستند.

قاسمی تاکید کرد: نوع و جنس پژوهش های صنعتی در بسیاری شهرستان ها مانند استان مرکزی با صنایع پیشرفته در تهران یا سازمان هایی مانند انرژی اتمی بسیار فرق دارد و به همین دلیل در استان ها با این مساله مواجه هستیم که به بخش خصوصی ثابت کنیم که اگر با دانشگاه همکاری کنند، در تولید محصول خود افزایش بهره وری خواهند داشت.

مقداری از مشکلات هم به دیوان‌سالاری اداری برمی گردد. برای نمونه دانشگاه ها و شرکت ها معمولا وارد کارهای بزرگ نمی شوند؛ زیرا بحث تضمین وجود دارد و یک شرکت ضمانت نامه بانکی یا چک و سفته برای انجام پژوهش ها نیاز دارد و دانشگاه ها هم به راحتی نمی توانند این تضامین را بدهند؛ البته راهکارهایی هست. به طور کلی این مشکلات در درجه دوم اهمیت قرار دارند و آنچه مهم است و راه میان بری هم ندارد و باید مسیر طبیعی خود را طی کند، تجارب و پروژه های مشترک است که به تدریج ارتباط را می سازد.

به گفته قاسمی، دانشگاه صنعتی اراک سه دانشکده مصوب شامل دانشکده مهندسی مکانیک، دانشکده مهندسی علوم زمین و دانشکده برق و کامپیوتر دارد. دانشکده مهندسی مکانیک که بزرگ‌ترین و قدیمی ترین دانشکده است در مقطع کارشناسی همه گرایش‌ها، در مقطع ارشد همه رشته‌های مهندسی مکانیک و در دوره دکتری هم از امسال دانشجو در دو گرایش پذیرش کرده است.

این دانشگاه از دهه ۶۰ به عنوان آموزشگاه فنی و حرفه‌ای شروع به کار کرد و بعد به واحد اقماری دانشگاه علم و صنعت ایران تبدیل شد. دانشگاه صنعتی اراک از سال ۱۳۹۱ به عنوان دانشگاه صنعتی اراک از دانشگاه علم و صنعت جدا و مستقل شد. این دانشگاه تنها دانشگاه صنعتی در استان مرکزی است که در حوزه صنایع معدنی و صنایع سنگین، با داشتن حدود سه هزار واحد صنعتی قطب است. دانشگاه صنعتی اراک حدود ۱۴۰۰ دانشجو و ۷۰ عضو رسمی هیات علمی دارد و نسبت استاندارد دانشجو به استاد که تقریبا نسبت ۱ به ۲۰ است، در این دانشگاه رعایت شده است.