تراز سفیدی و دمای رنگ در عکاسی چیست؟

دمای رنگ، مشخص می‌کند نوری که از منبع نور منتشر می‌شود، چه رنگی است. هرچه دمای نور بیشتر باشد، رنگ آن ‌سمتِ آبی متمایل می‌شود و هرچه دمایش کمتر باشد، رنگ آن به سرخی می‌گراید. شاید تعجب کرده باشید، زیرا ما در نظریه رنگ‌ها طیف‌های آبی را جزو رنگ‌های سرد و طیف‌های سرخ را جزو رنگ‌های گرم دسته‌بندی می‌کنیم؛ آبی عناصری مثل آب را یادمان می‌آورد و قرمز یادآور آتش است. اما این‌ها ناشی از دریافت‌های حسی و ذهنی هستند؛ در نورشناسی قضیه برعکس است! جالب است بدانیم که داغ‌ترین ستاره‌های آسمان، نور آبی منتشر می‌کنند و کم‌دماترین ستاره‌ها با نور سرخ می‌درخشند! ستاره‌های با دمای نسبتا داغ (مثل خورشید) نیز نور زرد یا سفید منتشر می‌کنند. به همین جهت، کمترین دما (1000 کلوین) متعلق به نور سرخ است و بیشترین دما (10.000 کلوین) به نور آبی اختصاص دارد.

نور سفید ترکیبی از همه رنگ‌هاست. به‌همین سبب، وقتی نور سفید را از منشور عبور می‌دهید، به رنگ‌های متعدد از قرمز تا بنفش تجزیه می‌شود. رنگین‌کمان نمودِ طبیعیِ تجزیه‌ی نور سفید است؛ وقتی نورِ تقریباً سفید خورشید از هوای مرطوبِ جوِ زمین می‌گذرد، به اجزای رنگی خود تجزیه و به شکل قوس‌قزح در آسمان ظاهر می‌شود.

رنگ‌های شاخصِ تشکیل‌دهنده‌ی نور سفید شامل سرخ، نارنجی، زرد، سبز، فیروزه‌ای، آبی و بنفش هستند. اما مابین آن‌ها طیفی از رنگ‌های پرشمار وجود دارد. هر نقطه از طیف رنگی مذکور، دمای خاص خود را دارد و بدین‌سان می‌توان هر رنگ را از رنگ مجاورش متمایز کرد، حتی اگر اختلاف‌شان بسیار کم باشد.

پس ارتباط میان سفید و رنگ‌های دیگر مشخص شد. حالا هرچه دوربین، نورهای سفید صحنه را دقیق‌تر و درست‌تر پردازش کند، سایر رنگ‌ها نیز دقیق‌تر پردازش می‌شوند. البته گاهی عکاس عمداً تراز سفیدی را چنان تنظیم می‌کند که رنگ‌ها متفاوت از طبیعت‌شان بازنمایی شوند تا عکس، حس‌وحال مدنظر عکاس را به بیننده منتقل کند.

اکثر منابع نور معمول (مثل خورشید و لامپ‌ها) نور سفید خالص منتشر نمی‌کنند. دمای نور خورشید هنگام روز حدود 5000 کلوین است که کمی به زردی می‌زند و با دمای نور سفید خالص (5500 کلوین) اندکی تفاوت دارد.

اگر در محیطی عکاسی می‌کنید که نور بسیار گرمی دارد (مثلا در نور شمع) باید تراز سفیدی را روی رنگ‌های خنک‌تر یعنی بین 2500 تا 4500 کلوین انتخاب کنید تا گرمای مفرط رنگ‌ِ نورِ‌ محیط را خنثی کند و رنگ‌ها طبیعی باشند. در غیراین‌صورت، تمام زمینه‌ی عکس گرم و با ته‌رنگِ نارنجی جلوه می‌کند.

اما اگر در شرایط نوری اصطلاحا سرد (مثلا در هوای ابری) عکاسی می‌کنید، باید تراز سفیدی را گرم‌تر مثلا 6500 تا 9000 کلوین تنظیم کنید تا خروجی رنگ، متعادل شود؛ در غیراین‌صورت عکس‌ها ته‌رنگ آبی‌ به خود می‌گیرند.

هنگام عکاسی در روز و محیط بیرون، اگر نورها و رنگ‌ها تند و شدید نیستند، می‌توانید تراز سفیدی را روی 5000 تا 6000 کلوین تنظیم کنید که به دمای نور خورشید، نزدیک است.

(یادآوری می‌کنیم که منظورمان از نور گرم شمع یا نور سردِ هوای ابری، همان معنای ذهنی و متعارف است، وگرنه که گفتیم رنگ‌هایی که از نظر ما گرم تلقی می‌شوند (مثل نور شمع) اتفاقا دمای رنگ کمتری دارند و بالعکس.)

امروزه همه دوربین‌های دیجیتال قابلیت تنظیم خودکار تراز سفیدی دارند. چند حالت آماده (مثل عکاسی در هوای ابری، آفتابی، سایه و...) هم دارند که در شرایط نوری متفاوت کار را آسان‌تر می‌کند تا ناچار نباشید تنظیمات را شخصاً انجام دهید. حتی با نرم‌افزارهای ویرایش عکس مثل فتوشاپ هم می‌توانید تراز سفیدی عکس‌ها را اصلاح یا عوض کنید. با این‌حال بهتر است اصول تنظیم تراز سفیدی را بلد باشیم تا در صورت لزوم بدون وابستگی به دوربین، خودمان تنظیمات را انجام دهیم.

توصیه می‌شود، تا می‌توانید تراز سفیدی را همان‌جا در صحنه و روی دوربین تنظیم کنید و کار را به مرحله بعد از عکاسی موکول نکنید. البته چنین کاری اغلب سخت است؛ چون هر بار که شرایط نوری محیط اندکی تغییر می‌کند، تراز سفیدی را هم باید متناسب با آن عوض کنید. چنانچه فرصتش را نداشتید، به‌ناچار می‌توانید از نرم‌افزار بهره ببرید. اگر چنین شد، توصیه می‌شود که نه فقط با قالب JPEG بلکه با قالب RAW عکس بگیرید، زیرا تصاویر RAW اصطلاحا خام هستند و در مقایسه با JPEG اطلاعات بسیار بیشتری ذخیره می‌کنند. درنتیجه، هنگام ویرایش عکس‌های RAW دست‌تان بازتر است و رنگ و نور تصویر را بیشتر و بهتر می‌توانید تغییر دهید. البته فایل‌های RAW در مقایسه با فایل‌های JPEG فضای بیشتری اشغال می‌کنند.

یکی از روش‌های سنتی تنظیم تراز سفیدی، استفاده از کارت خاکستی است. کارت خاکستری، صفحه‌ای است که سراسر آن با خاکستری 18 درصد رنگ‌آمیزی شده و شاخصی است که به دوربین می‌‌گوید رنگ‌ها و سایه‌ها را بر اساس این‌نوع خاکستری استاندارد تفسیر کند. برای این منظور، باید کارت خاکستری را مقابل لنز دوربین بگیرید، طوری که تمام کادر عکس را بپوشاند و از آن عکس بگیرید. سپس از منوی تنظیمات دوربین، به بخش تنظیم سفارشیِ تراز سفیدی بروید و عکسی را که از کارت خاکستری گرفته‌اید، برگزینید تا دوربین آن‌را معیار قرار دهد.

تراز سفیدی ابزار قدرتمندی برای بهبود کیفیت تصاویر است. با هر سبکی که عکاسی کنید، معمولا به آن نیاز دارد و باید دمای رنگ را درست تنظیم کنید تا بتوانید حال‌وهوای عکس را درست جلوه دهید. با تکرار و تمرین و دقت در تفاوت خروجی دوربین پس از هر تنظیم، نیز می‌توان نحوه تنظیم تراز سفیدی و تاثیر آن بر دمای رنگ در عکاسی را آموخت.