پاسخ به سئوالات پرتکرار درباره برقراری حقوق بازماندگان در تامین اجتماعی

بازماندگان واجد شرایط بیمه شده متوفی در یکی از حالات زیر استحقاق دریافت مستمری بازماندگان را خواهند داشت:

۱- در صورت فوت بیمه شده بازنشسته (بند ۱ ماده ۸۰ قانون)
۲- در صورت فوت بیمه شده از کارافتاده کلی مستمری بگیر (بند ۲ ماده ۸۰ قانون)
۳- در صورت فوت بیمه شده‌ای که در ۱۰ سال آخر حیات خود حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات حق بیمه ۹۰ روز کار را پرداخت کرده باشد. (اصلاحیه بند۳ ماده۸۰ قانون)
- چنانچه بیمه شده فاقد شرایط مقرر در این بند باشد، ولی حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه را قبل از فوت پرداخت کرده باشد. (تبصره ۲ اصلاحیه بند۳ماده۸۰ قانون)
- در صورتی که بیمه شده متوفی فاقد شرایط مقرر در این بند بوده لیکن دارای سابقه پرداخت حق بیمه بین یک تا ۲۰ سال باشد. (تبصره ۳ اصلاحیه بند۳ ماده ۸۰ قانون و قانون تعیین تکلیف تامین اجتماعی اشخاصی که ۱۰ سال و کمتر حق بیمه پرداخت کرده‌اند.)
۴- در مواردی که بیمه شده در اثر حادثه ناشی از کار یا بیماری‌های حرفه‌ای فوت کند. (بند ۴ ماده ۸۰ قانون)

چه کسانی می‌توانند مستمری متوفی را دریافت کنند؟

بازماندگان واجد شرایط متوفی که استحقاق دریافت مستمری را خواهند داشت عبارتند از:

- عیال دائم بیمه شده متوفی

- شوهر بیمه شده زن متوفی: مشروط بر اینکه اولاً تحت تکفل زن بوده و ثانیاً سن او از ۶۰ سال متجاوز باشد و یا طبق نظر کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی از کارافتاده بوده و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکند.

 - فرزند ذکور متوفی: به موجب مفاد بند ۲ ماده ۸۱ قانون در صورتی که سن آن کمتر از ۱۸ سال تمام بوده و یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی قادر به کار شناخته نشود، استحقاق دریافت مستمری بازماندگان را داشته لیکن به استناد مفاد بند ۳ ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده از ۱۳۹۲/۲/۷ (تاریخ لازم الاجرا شدن قانون حمایت خانواده) حداکثر سن فرزند ذکور تا ۲۰ سالگی (حداکثر ۱۹ سال تمام) تغییر و پس از آن منحصرا ً در صورت اشتغال به تحصیل در مقاطع دانشگاهی تعیین شده و یا اینکه معلول ازکارافتاده نیازمند شناخته شود.

- فرزند اناث متوفی: در صورتی که فاقد شغل و شوهر باشد.

- فرزندخوانده: در اجرای قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بد سرپرست مصوب سال ۹۲ مجلس شورای اسلامی و آیین‌نامه اجرایی هیئت وزیران مصوب ۱۳۹۴، فرزندخوانده در حکم فرزند حقیقی بوده و از تمام حقوق و مزایای قانونی بهره‌مند خواهد شد.

- پدر و مادر متوفی: در صورتی که اولاً تحت تکفل او بوده ثانیاً سن پدر از ۶۰ سال و سن مادر از ۵۵ سال تجاوز کرده باشد و یا آنکه به تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ قانون تأمین اجتماعی از کارافتاده باشند و در هر حال مستمری از سازمان دریافت نکنند. لازم به ذکر است در صورت فوت مادر و پدر که هر دو بیمه‌پرداز سازمان بوده‌اند، فرزندان آنان می‌توانند با رعایت سایر شرایط از هر دو مستمری تواماً استفاده کنند.

پاسخ به سوالاتی درباره برقراری مستمری بازماندگان

سازمان تامین اجتماعی به سوالات پرتکرار درباره برقراری مستمری بازماندگان پاسخ داده است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

۱-جهت برقراری مستمری بازماندگان چگونه باید اقدام کرد؟

در حال حاضر به‌صورت حضوری و با در دست داشتن مدارک و مستندات مربوط به مرحوم و سایر بازماندگان (شناسنامه، کارت ملی، گواهی فوت و عقدنامه) به واحد مستمری آخرین شعبه مربوطه مراجعه شود.

۲-مدارک لازم جهت درخواست مستمری بازماندگان چیست؟

 گواهی فوت، اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی، شناسنامه، کارت ملی و دفترچه بیمه بازماندگان

۳- آیا باید برای درخواست برقراری مستمری بازمانده به شعبه مربوطه مراجعه شود؟

بله، باید به آخرین شعبه مربوطه مراجعه و یا از طریق سامانه eservices.tamin.ir کرد.

۴-درصورتی‌که انحصار وراثت در دست نباشد، پرونده پیگیری می‌شود؟

 بله، مستمری از تاریخ فوت لغایت ۹ ماه بعد از فوت بیمه‌شده اصلی پرداخت می‌شود. بعدازاین فرصت ۹ ماهه در صورت عدم ارائه انحصار وراثت، مستمری قطع می‌شود.

۵-مستمری بیمه‌شده اصلی بعد از فوت شامل چه کسانی می‌شود؟

همسر، فرزند، پدر، مادر، فرزند خوانده و شوهر بیمه‌شدگان به‌شرط کفالت

۶-آیا به دختری که طلاق گرفته مستمری بازمانده تعلق می‌گیرد؟

 در صورت نداشتن شغل و شوهر مستمری تعلق می‌گیرد.

۷-آیا دختری که همسرش فوت‌شده، می‌تواند از مستمری پدر مرحوم خود استفاده کند؟

بله، در صورت نداشتن حقوق مستمری از طریق همسر و نداشتن شغل و شوهر می‌تواند از حقوق مستمری پدر مرحوم استفاده کند.

۸- آیا پسر ازکارافتاده می‌تواند از مستمری پدر مرحوم خود استفاده کند؟

مستمری پدر برای فرزند پسر ازکارافتاده معلول در صورت ارائه مدارک به شعبه پدر و ثبت درخواست کمیسیون پزشکی و پس از رأی کمیسیون و تأیید آن، برقرار می‌شود. درصورتی‌که قبل از فوت پدر، ازکارافتادگی فرزند تأیید و تحت تکفل باشد مستمری بدون نیاز کمیسیون برای فرزند برقرار می‌شود.

۹- درصورتی‌که مادر و پدر متوفی تحت پوشش نبوده باشند، می‌توانند بعد از فوت برای دریافت سهم اقدام کنند؟

درصورتی‌که مادر و پدر متوفی تحت کفالت نبوده باشند برای برقراری مستمری بعد از فوت فرزند (بیمه‌شده اصلی) می‌توانند با در دست داشتن مدارک (گواهی فوت، شناسنامه، کارت ملی) به آخرین شعبه بیمه‌پردازی مراجعه و درخواست خود را ثبت کنند.

۱۰-برای درخواست برقراری مستمری بازمانده به کدام واحد باید مراجعه کرد؟

شعبه مربوطه در واحد مستمری‌ها

۱۱-فرزندان ذکور درصورتی‌که بالای ۱۹ سال سن داشته باشند و در زمان فوت تحت تکفل پدر نباشند، بعد از فوت پدر می‌توانند جهت دریافت مستمری پدر خود اقدام کنند؟

حین الفوت می‌بایست کفالت و یا اشتغال به تحصیل داشته باشند.

۱۲-درصورتی‌که سازمان متوجه شود طلاق دختر بازمانده صوری است آیا حقوق قطع می‌شود؟

بله. وفق قوانین و مقررات مربوطه موضوع بررسی و در صورت تأیید صوری بودن طلاق، مستمری قطع می‌شود.

۱۳-در چه صورتی فرزند دختر که خودش بازنشسته سازمان باشد، می‌تواند از حقوق خود انصراف دهد و حقوق پدرش را دریافت کند؟

 درصورتی‌که مستمری بازنشستگی بدون اعمال ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی برقرار شده باشد، می‌تواند با ارائه درخواست انصراف از دریافت مستمری (ثبت در دفاتر اسناد رسمی)، مستمری والدین خود را دریافت کند.

۱۴-درصورتی‌که متوفی (آقا)، دارای دو همسر باشد، از همسر اول فرزند داشته باشد که ثبت در شناسنامه نشده باشد، در زمان برقراری حقوق فرزند سهم دارد؟

 پس از انجام بررسی‌های لازم از طریق ثبت احوال و تأیید مراجع ذیصلاح و احراز شرایط قانونی فرزندان وفق ضوابط و مقررات مربوطه، مستمری بازماندگان (براساس درصد سهام تعیین شده برای هرکدام از بازماندگان) تعلق خواهد گرفت.

۱۵-فرزند دختر به دلیل عدم آگاهی برای دریافت حقوق پدر اقدام نکرده است. در صورت اقدام، حقوق از چه زمانی به وی تعلق می‌گیرد؟

 ابتدا شرایط احراز برقراری مستمری بازماندگان درخصوص فرزند اناث وفق قوانین و مقررات مربوطه بررسی و درصورتی‌که استحقاق دریافت مستمری بازماندگان مشمول گذشت زمان نباشد و حین الفوت تحت کفالت پدر باشد و امکان بررسی اشتغال در مقطع زمانی فوت پدر وجود داشته باشد از زمان فوت تعلق می‌گیرد و در غیراینصورت از زمان ارائه درخواست، مستمری پرداخت می‌شود.

۱۶- درصورتی‌که متوفی در دو صندوق بیمه پرداز بوده باشد، بازماندگان می‌توانند هر دو حقوق (دو صندوق متفاوت) را برقرار کنند؟ (مثال: مادر حقوق صندوق تأمین اجتماعی را دریافت کند، فرزند دختر حقوق صندوق خدمات درمانی)؟

موانع قانونی جهت بیمه پردازی در دو صندوق وجود دارد، لذا استثنائاتی نیز قانون‌گذار جهت دریافت از دو صندوق وضع کرده است. علی‌ای‌حال درصورتی‌که مانع قانونی در دریافت و پرداخت مستمری از دو صندوق وجود نداشته باشد مراتب وفق ماده ۸۱ و ۸۲ قانون تأمین اجتماعی و ملحوظ نظر قرار دادن ماده ۴۸ قانون حمایت خانواده به بازماندگان واجد شرایط بررسی و پرداخت می‌شود.

۱۷-حقوق برای بازماندگان ازچه زمانی برقرار می‌شود؟

 برقراری مستمری بازماندگان برای همسر بیمه‌شده اصلی از زمان فوت و برای فرزندان (فرزند دختر درصورتی‌که ازدواج نکرده و یا اشتغال نداشته باشند و فرزندان پسر که سن آنان زیر ۱۹ سال است) از زمان درخواست پرداخت می‌شود.

۱۸-برقراری مستمری بازمانده برای ایرانیان خارج از کشور امکان‌پذیر است؟

 درصورتی‌که مرحوم دارای سابقه معتبر نزد سازمان تأمین اجتماعی باشد بازماندگان حائز شرایط یا وکیل قانونی (با ارائه وکالت‌نامه رسمی و با درج عنوان برقراری مستمری بازماندگان) آنان با ارائه مستندات مربوطه به آخرین شعبه بیمه‌پردازی یا کارگزاران رسمی برون‌مرزی می‌توانند نسبت به ارائه درخواست اقدام کنند.

۱۹-مدارک موردنیاز جهت برقراری مستمری بازمانده ایرانیان خارج از کشور چیست؟

مانند سایر بازماندگان وکالت‌نامه باید به تأیید سفارت‌خانه یا به تأیید یکی از کارگزاری‌ها که مورد تأیید سازمان است مراجعه کنند.

۲۰-آیا امکان ثبت درخواست مستمری بازمانده از سایت خدمات غیرحضوری در خارج از کشور برای بازماندگان خارج از کشور وجود دارد؟

خیر، این امکان وجود ندارد.

۲۱-سهم مستمری بازماندگان چه میزان است؟

به پدر و مادر بیمه‌شده متوفی هرکدام ۲۰ در صد از مجموع سهام بازماندگان واجد شرایط همسر متوفی ۵۰ در صد و هر فرزند ۲۵ در صد پرداخت می‌شود.

۲۲-همسر مرحوم چند درصد از حقوق را دریافت می‌کند؟

۵۰ درصد از مجموع سهام مبلغ مستمری را دریافت می‌کند.

۲۳- پدر و مادر مرحوم (بیمه‌شده اصلی) که تحت کفالت مرحوم (بیمه‌شده اصلی) بودند چند درصد از مستمری را دریافت می‌کنند؟

به هرکدام (پدر و مادر) ۲۰ درصد از مجموع مبلغ مستمری پرداخت می‌شود.

۲۴-دختر چند درصد از حقوق را دریافت می‌کند؟

۲۵ درصد از مجموع حقوق مستمری پرداخت می‌شود.

 ۲۵-درصورتی‌که دختر، هم از پدر و هم مادر یتیم باشد و نامادری نیز داشته باشد، سهم هرکدام چقدر است؟

۵۰ درصد از مجموع مبلغ مستمری برای دختر و ۵۰ در صد مبلغ مستمری برای نامادری پرداخت می‌شود.