فقر در ایران تا پایان 1403 / رشد اقتصادی لازم چقدر است؟

علل افزایش نرخ فقر در ایران

بررسی‌ها نشان می‌دهد به دنبال کاهش قابل توجه درآمد سرانه، جهش‌های ارزی و نرخ تورم بالا در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، نرخ فقر در کشور جهشی ۱۲ واحد درصدی داشته است. این امر باعث شده تأثیرات اقتصادی و اجتماعی منفی بر خانوارهای ایرانی برجای بماند. احتمال بروز تکانه‌های خارجی و جهش مجدد نرخ فقر نیز دور از انتظار نیست.

کاهش فقر در سال‌های اخیر

بر اساس گزارش بانک جهانی، طی بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ حدود ۶.۱ میلیون ایرانی از محدوده فقر خارج شدند. این کاهش به دلیل رشد اقتصادی فراگیر و بهبود شرایط اقتصادی کلان حاصل شده است. با این حال، کارشناسان تأکید دارند که برای تثبیت این دستاوردها، سیاستگذاری‌های کلان و اجتماعی جامع‌تری نیاز است.

رشد اقتصادی و ضرورت کاهش تورم

تحقق رشد اقتصادی مستمر و فراگیر برای کاهش نرخ فقر و بهبود وضعیت رفاه ضروری است. از سوی دیگر، کاهش تورم به عنوان یکی از عوامل اصلی افزایش شکاف اقتصادی، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر بهبود معیشت مردم داشته باشد. روند یک دهه رشد اقتصادی پایین و تورم بالا در دهه ۱۳۹۰ منجر به کاهش رفاه خانوارها شده و دوران سختی برای خانوارهای ایرانی به وجود آورده است.

وضعیت درآمد و خط فقر

نقش سیاست‌های حمایتی

سیاست‌های حمایتی دولت در سال‌های گذشته، به دلیل عدم تمرکز کافی بر کاهش تورم و بهبود اقتصاد کلان، موفقیت چشمگیری نداشته‌اند. این سیاست‌ها بیشتر بار مالی بر بودجه کشور وارد کرده‌اند و ناتوان از کاهش معنادار نرخ فقر بوده‌اند. به همین دلیل، توصیه می‌شود سیاستگذاران بر ثبات اقتصادی و مهار تورم تمرکز بیشتری داشته باشند.

ضرورت توانمندسازی و ایجاد فرصت‌های شغلی

یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش فقر، ارائه برنامه‌های توانمندسازی و آموزش مهارت‌های شغلی است. تفاوت‌های معناداری میان فقرا و غیرفقرا از نظر نوع شغل و سطح مهارت وجود دارد که باید با سیاست‌های آموزشی و شغلی از بین برده شود.

رشد اقتصادی لازم برای کاهش فقر

مطالعات بانک جهانی نشان می‌دهد کشورهایی که توانسته‌اند نرخ فقر را به‌طور چشمگیری کاهش دهند، رشد اقتصادی بالای ۵ درصد با توزیع عادلانه درآمد داشته‌اند. به‌عنوان مثال، چین و هند با رشد اقتصادی سالانه ۷ تا ۱۰ درصد، توانسته‌اند فقر را کاهش دهند. برای ایران، نرخ رشد اقتصادی لازم برای کاهش فقر به‌طور مؤثر، ۶ تا ۸ درصد تخمین زده می‌شود.

وضعیت نابرابری منطقه‌ای

با وجود برخی پیشرفت‌ها در کاهش فقر، نابرابری‌های منطقه‌ای همچنان بالاست. مناطق روستایی و مرزی مانند سیستان و بلوچستان از فقر بیشتری نسبت به مناطق شهری برخوردارند. در مقابل، استان‌هایی مانند تهران و اصفهان نرخ فقر بسیار کمتری دارند. تمرکز بر توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق محروم می‌تواند نقش موثری در کاهش نابرابری‌های منطقه‌ای داشته باشد.

چشم‌انداز رشد اقتصادی

بر اساس پیش‌بینی‌ها، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی ایران در بازه سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۵ به میانگین سالانه ۲.۸ درصد خواهد رسید. این نرخ رشد، به دلیل مشکلاتی مانند تحریم‌ها، تورم بالا، وابستگی به نفت و تنش‌های ژئوپلیتیکی، از میزان مطلوب فاصله دارد. برای دستیابی به رشد پایدار و کاهش فقر، اجرای سیاست‌های اقتصادی موثر و پایدار ضروری است.