سرنوشت تلخ این دختران ایرانی در خانواده / بلایی که فقر بر سرشان آورد

 چندی پیش، ویدیویی در اینستاگرام منتشر شد که ازدواج یک دختر ۱۱ ساله را نشان می‌داد و به سرعت توجهات زیادی را جلب کرد. این حرکت، به نظر می‌رسید که تنها ترفندی برای جذب مخاطب باشد، اما موجی از انتقاد را از سوی جامعه‌شناسان و فعالان حوزه زنان و کودکان به دنبال داشت. آنان باور دارند که این دختران به بلوغ اجتماعی لازم دست نیافته‌اند.

ازدواج در سنین پایین

ایران یکی از معدود کشورهایی است که سن پایین ازدواج قانونی یعنی ۱۳ سال را داراست. این موضوع منجر به ازدواج دختران کم‌سن و با خواست ولی شده و با خود آسیب‌هایی به همراه دارد.

فاطمه موسوی ویایه، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه مطالعات زنان و خانواده، بیان می‌کند که بر اساس تعریف کنوانسیون حقوق کودک، ازدواج کودکان شامل ازدواج زیر ۱۸ سال است. اما در قوانین ایران، کودک به فرد نابالغ گفته می‌شود و سن قانونی ازدواج دختران، ۱۳ سال است. این امر در حالی رخ می‌دهد که ازدواج در سنین پایین‌تر با رضایت ولی و حکم دادگاه نیز امکان‌پذیر است و قوانین کیفری علیه پدر در این موارد اجرا نمی‌شود.

یک بام و دو هوای قانون

موسوی ویایه همچنین می‌گوید: اگرچه دختران و پسران در سن ۱۸ سالگی به‌عنوان سن رشد و امکان تصرف اموال شناخته می‌شوند، اما چگونه ممکن است فردی زیر ۱۸ سال که نمی‌تواند حساب بانکی باز کند یا دارایی‌های خود را بفروشد، صلاحیت انتخاب همسر برای تمام عمر خود را داشته باشد؟

علل اقتصادی و فرهنگی کودک‌همسری

او در ادامه متذکر می‌شود که شرایط اقتصادی سخت و فقر می‌تواند منجر به افزایش کودک‌همسری شود. برخی خانواده‌ها به منظور کاهش تعداد نان‌خور خود، دخترانشان را به خانه بخت می‌فرستند و از این ازدواج، به عنوان درآمدی از مهریه و شیربها بهره‌مند می‌شوند. افزون بر این، نگرانی‌ها از تابوهای اجتماعی و فرهنگی مانند مسئله بکارت نیز بر این موضوع تأثیرگذار است.

پیامدها و آسیب‌های کودک‌همسری

پیامدهای ازدواج در سنین پایین شامل آسیب‌های جسمی و روانی است و ترک تحصیل نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که با کودک‌همسری همبستگی دارد. این امر می‌تواند به فقر اقتصادی و تحصیلات ناکافی منجر شود و یک چرخه باطل از ازدواج در سن پایین، تحصیلات کم، باروری بالا و فقر تشکیل می‌دهد.

کودک‌مادری

کودک‌همسری اغلب با کودک‌مادری همراه است. هر ساله، بیش از هزار دختر نوجوان زیر ۱۵ سال، مادر می‌شوند که توانایی کافی برای مراقبت از نوزاد خود ندارند. این امر باعث افزایش احتمال خشونت خانگی نیز می‌شود.

ایران، رکورددار سن پایین ازدواج دختران

ایران به‌همراه یمن و چند کشور آفریقایی، پایین‌ترین سن قانونی ازدواج را در جهان دارد. سیاستگذاران به افزایش جمعیت تمایل دارند و کودک‌همسری را به‌دلیل نرخ بالاتر فرزندآوری مجاز می‌دانند. اما بهترین دوره برای فرزندآوری بین ۲۰ تا ۳۵ سالگی است و این فواصل زمانی برای افزایش جمعیت کافی خواهد بود.

آمارهای کودک‌همسری در محاق

آمارها در زمینه کودک‌همسری معمولاً به روز نیستند و گویی به اسنادی طبقه‌بندی‌شده تبدیل شده‌اند. بر اساس گزارشاتی، خراسان رضوی، آذربایجان‌شرقی و سیستان و بلوچستان بالاترین آمار کودک‌همسری را دارند.

موسوی ویایه با انتقاد از عدم توجه کافی به موضوع، بر نیاز به ارتقاء سن قانونی ازدواج به ۱۶ سال و جرم‌انگاری تخلف از این قانون تأکید می‌کند. او می‌افزاید که اقداماتی مانند کاهش مشوق‌های اقتصادی برای چنین ازدواج‌هایی، می‌تواند در کاهش این معضل مؤثر باشد.