به زودی نیوزیلند کشور بدون سیگاری و ایران دارای بیشترین مصرف کننده دخانیات/ کم توجهی وزارت بهداشت و ارشاد

  روزگذشته 9,000,902,013 سیگار در  جهان دود شد و  4,760,085 مرگ ناشی از سیگار در سال جاری تا روز گذشته ثبت جهانی شده است.

سیگار کشیدن در حالی در جهان ادامه دارد و ضررهای خود را به جامعه جهانی وارد می کند که روزگذشته مسئولان بهداشت و قانونگذاران کشور نیوزیلند یک گام بزرگ برای رسیدن به اولین کشور عاری از سیگار را برداشتند.

روزگذشته  فروش دخانیات در نیوزلند به نسل‌های آینده ممنوع شد. یعنی به عنوان بخشی از بسته قوانین جدید ضد سیگار کشیدن که روز سه‌شنبه در پارلمان نیوزلند تصویب شد و جزو سخت‌گیرانه‌ترین قوانین در جهان است، نسل‌های آینده این کشور از خرید دخانیات منع خواهند شد.

قوانین جدید این  کشور  شامل ممنوعیت فروش دخانیات به افرادی است که در ۱ ژانویه ۲۰۰۹ یا پس از آن متولد شده‌اند و مجازات آن تخطی از این قانون تا ۹۵ هزار و ۹۱۰ دلار تعیین شده است. این ممنوعیت برای تمام طول زندگی یک فرد باقی خواهد ماند.

براساس قوانین جدید، میزان نیکوتین مجاز در محصولات دخانی دودی کاهش می‌یابد و تعداد خرده‌فروشان دارای مجوز فروش دخانیات هم تا ۹۰% کم می‌شود.

معاون وزیر بهداشت نیوزلند اعلام کرده است: با تصویب این قانون و اجرای آن هزاران نفر عمر طولانی‌تر و سالم‌تری خواهند داشت و سیستم بهداشتی ۵ میلیارد دلار از بابت عدم نیاز به درمان بیماری‌های ناشی از استعمال دخانیات مانند انواع سرطان، حملات قلبی، سکته مغزی و قطع عضو صرفه‌جویی خواهد کرد.

جالب است بدانید که نیوزیلند یکی از پایین‌ترین نرخ‌های سیگار کشیدن بزرگسالان را در بین ۳۸ کشور OECD دارد و این کشور در تلاش است تا ۲۰۲۵ به کشوری عاری از سیگار تبدیل شود.

آمار سیگاری های ایران

"هر 10 دقیقه یک نفر در ایران بر اثر مصرف سیگار می میرد"خدیجه محصلی مسوول سوء مواد دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در سال 1394  با تاکید الگوی مصرف سیگار در ایران به سمت جوانان این آمار را بیان کرده بود و ادامه داده بود: متاسفانه امروزه سیگار یکی از معضلات نسل جوان است که زمینه گرایش به سایر مواد مخدر را فراهم می کند بطوریکه هر 7 ثانیه یک نفر در دنیا و هر 10 دقیقه یک نفر در ایران بر اثر مصرف سیگار می میرد و چنانچه اقدامی در جهت کنترل آن صورت نگیرد در 10 سال آینده این مرگ و میر در کشور به یک نفر در دو و نیم دقیقه خواهد رسید.

سیگار کشیدن ممنوع است ولی کسی توجه به قانون ندارد!

از آن روز که خدیجه محصلی در 12 خرداد سال 1394 این سخنان را گفت اکنون بیش از هفت سال گذشته است و تغییری در فرهنگسازی، تصویب قانون های کاهش دهنده مصرف سیگار انجام نگرفته است.

حتی قانون هایی که باید اجرا شوند نیز مورد توجه اجرایی و نظارت برای انجام گرفتن قرار ندارند. به طور مثال فروش سیگار به کودکان و نوجوانان در ایران ممنوع است ولی کدام مغازه یا دکه به کودکان و نوجوانان در ایران سیگار نمی فروشد؟ درصد فروشنده هایی که این قانون را مدنظر دارند حتی به ده درصد هم نمی رسد.

هیات وزیران در جلسه مورخ ۱۳۷۶/۸/۷ بنا به پیشنهاد شماره ۶۷۱۲ مورخ ۱۳۷۵/۸/۲۶ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی تصویب کرد کهبه منظور حفظ حقوق افراد جامعه و تامین سلامت آنها در برابر زیانها و بیماریهای ناشی از استعمال دخانیات، استعمال هر نوع سیگار و سایر مواد دخانی در اماکن عمومی مسقف به هر نحو ممنوع است. ضمن اینکه مسؤولان اماکن عمومی موظفند تابلوی ممنوعیت مصرف دخانیات را به تعداد مناسب در محلهایی که قابل رویت باشد نصب کنند و ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی را یادآور شوند.

و اما این قانون تاکید دارد وزارتخانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیما و سایر دستگاههای فرهنگی و شهرداری ها موظفند به منظور جلوگیری از اعتیاد جوانان و تبیین زیان های جانی، بهداشتی، اجتماعی و مالی ناشی از مصرف دخانیات از هرگونه اقدامی که موجب تبلیغ، تشویق یا تحریک افراد به استعمال یا مصرف بیشتر دخانیات شود، جلوگیری کرده و نسبت به تهیه برنامه های منظم و منسجم فرهنگی و تبلیغی مناسب در زمینه تبیین مضرات و تقبیح مصرف مواد دخانی برای همگان به ویژه جوانان اقدام کنند و همچنین برای حسن اجرای این قانون اقدامات لازم را به عمل آورند.

و قرار بود، هیأت وزیران هر شش ماه یک بار گزارش چگونگی اجرای این قانون را از سازمانهای مربوط دریافت کند.

 واما تشرکت دخانیات ایران موظف شد که  هشدارهای لازم مربوط به مضرات سیگار را در روی بسته های سیگار اعلام کند.تبلیغ و هرگونه اقدامی که به ترتیب مقرر در آیین نامه اجرایی این قانون منجر به تشویق عموم به مصرف دخانیات شود، ممنوع شد. سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری ها و مطبوعات باید ترتیبی اتخاذ می کردند که در کارها و انتشارات خود، فیلم ها و سریال های تولیدی، تبلیغ دخانیات به طور مستقیم یا غیرمستقیم صورت نگیرد و شخصیت های مثبت فیلم ها استعمال دخانیات نداشته باشند.

ضمن اینکه طبق ماده 12 قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات فروش یا عرضه سیگار به افراد زیر هجده سال یا به واسطه این افراد، علاوه بر ضبط فرآورده‌های دخانی کشف شده نزد متخلف‌، وی به جزای نقدی از ده هزار تومان تا 50 هزار تومان محکوم می‌شود، تکرار یا تعدد تخلف‌، مستوجب جزای یک میلیون تومانی برای متخلف خواهد بود.

حال سوال این است که کدام بند و تبصره این قوانین در طی 25 سال گذشته اجرا شده است؟ کدام نظارت برای اجرای آن انجام گرفته است؟

پاسخ را از میان آمار رسمی می توانید دریابید. آماری که تاکید دارد این قانون که به طور مستقیم با سلامت جامعه و افراد در ارتباط است اجرا نمی شود و وزارت بهداشت به عنوان متولی ایجاد سلامت ایرانیان تاکید و پیگیری و تلاش قانونی و فرهنگی برای این امر ندارد. بی توجهی نهاد سلامت جامعه به امر سلامتی که با خود بیماری های دیگر و هزینه درمان بسیاری را به همراه دارد.

و اما آخرین آمار رسمی مصرف دخانیات در ایران چه می گوید؟ طبق آخرین آمار که خرداد امسال اعلام شد رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بیان کرد حدود ۸ تا ۱۰ میلیون نفر مصرف‌کننده دخانیات در کشورمان داریم که بر اساس آمار سال 1395 حدود 9.36 درصد از این افراد، مصرف‌کنندگان روزانه سیگار هستند.یعنی از سال 95 به این سو حتی آمار به روزرسانی هم نشده است و با شواهد مشاهده اجتماعی می توان دریافت که این درصد بیان شده در سال 95 به حتم افزایش یافته است.

رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه ارائه این آمار نه چندان تازه خود تاکید داشته بود: بالاترین شیوع مصرف سیگار در استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی، قزوین و البرز گزارش شده است و بالاترین میزان مصرف دخانیات (عمدتاً قلیان) در استان‌های جنوبی کشور شامل بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس گزارش شده است.

هزینه ۱۰ برابری نظام سلامت برای عوارض مصرف دخانیات

کارشناسان می‌گویند  ایران در زمینه مالیات بر دخانیات تقریبا در ردیف آخرین کشورهاست و این موضوع سبب می‌شود که نتوان در زمینه پیشگیری از مصرف دخانیات، حداقل از نظام سلامت انتظار چندانی داشت.

«کمال حیدری» معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این زمینه می‌گوید: اگر مالیات بر دخانیات بر اساس آنچه پیشنهاد کرده بودیم، انجام می‌شد، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برای کشور حاصل می‌شد، اما اکنون نظام سلامت بیش از ۱۰ برابر این میزان را برای عوارض دخانیات در کشور هزینه می‌کند. متاسفانه این منابع ایجاد نشد.

وی ادامه داد: وقتی صحبت از دخانیات می‌شود، بیشتر غمگین می‌شویم. زیرا احساس می‌کنیم همدلی لازم برای کنترل این کالای آسیب رسان که هم‌ محیط زیست و هم سلامت انسان را تهدید می‌کند، وجود ندارد. این درحالی است که از نظر قانونی به اندازه کافی قانون داریم. هرچند در بحث مالیات بر دخانیات، بیش از این برای وضع مالیات انتظار داشتیم؛ اکثر کشورهای دنیا برای کاهش تقاضای مواد دخانی، سیاست‌هایی را در پیش گرفتند، اما متاسفانه ما به راحتی از این موضوع گذشتیم. در حالی که انتظار می‌رفت با این سیاست بتوانیم تقاضا را کاهش دهیم که به نتیجه نرسید.

معاون وزیر بهداشت بیان کرد: بر این اساس باید به سمت برنامه‌هایی برویم که ظرفیت قانونی دارند. دستگاه‌ها، به ویژه دستگاه‌های فرهنگی، دستگاه‌هایی که در تولید این محصولات مضر نقش دارند و اصناف باید در این زمینه کمک کنند.

 اگر وضعیت ایران را با سایر کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در زمینه اجرای راهبردهای کلیدی کاهش تقاضای مصرف دخانیات مقایسه کنیم، با وجود اقداماتی که انجام شده، کشور ما در زمینه مالیات بر دخانیات در وضعیت قرمز دارد.

تغییرات مصرف سیگار و قلیان در ایران

در اجرای نظام مراقبت عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر، طرح استپس STEPs در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به صورت دوره‌ای تقریبا هر سه سال یک بار، برای تعیین میزان شیوع مصرف دخانیات و سایر عوامل خطر مرتبط اجرا می‌شود.

تا سال ۱۳۹۰ این طرح بین گروه سنی بالای ۱۵ سال و در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال اجرا شد. بر اساس اطلاعات این طرح، تعداد مصرف کنندگان مواد دخانی در ایران حدود ۱۰ میلیون نفر برآورد شده است.

در سال ۱۳۹۰ میزان ۱۰.۹ درصد افراد، مصرف کننده روزانه سیگار و ۳.۵ درصد مصرف کننده روزانه قلیان بودند. در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ شیوع مصرف سیگار روند ثابت داشت، ولی مصرف روزانه قلیان از سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ حدود ۴۰ درصد افزایش داشت و این روند تا سال ۱۳۹۵ هم ادامه پیدا کرد.

براساس طبقه‌بندی علمی، مصرف کننده روزانه دخانیات به فردی گفته می‌شود که به صورت روزانه انواع مواد دخانی، حتی یک نخ سیگار یا یک وعده قلیان را مصرف کند.

در سال ۱۳۹۵ میزان ۱۰.۱ درصد افراد مصرف کننده روزانه سیگار بودند و بالاترین شیوع مصرف سیگار در استان‌های مرکزی، آذربایجان غربی، قزوین و البرز گزارش شده بود. همچنین بالاترین میزان مصرف دخانیات که عمده آن قلیان بود، در استان‌های جنوبی مانند بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و فارس بود.

بیشترین میزان مصرف دخانیات در سال ۱۳۹۵ در بازه سنی ۴۵ تا ۵۴ سال گزارش شد که به میزان ۱۸.۲۱ درصد گزارش شده است.

بررسی وضعیت استعمال دخانیات بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال در اسفند ۱۳۹۴ میان ۲ هزار و ۷۴۶ نفر از نوجوانان مقاطع دوره اول و دوم متوسطه پایه ۸ تا ۱۰ در ۵۴ مدرسه کشور اجرا شد که ۲ هزار و ۸۷ نفر از آنها در سن ۱۳ تا ۱۵ سال قرار داشتند. مقایسه دو دوره طرح در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۷ نشان دهنده کاهش قابل ملاحظه مصرف سایر مواد دخانی و عمدتا قلیان و افزایش دو برابری مصرف سیگار توسط دختران است.

براساس تحقیقات انجام شده در این بازه زمانی و در نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ سال، میزان ۱۰.۲ درصد نوجوانان در این طرح، مصرف کننده دخانیات بودند. میزان ۳.۴ درصد نوجوانان مصرف کننده سیگار و ۵.۷ درصد مصرف کننده قلیان بودند. همچنین ۲۴.۲ درصد نوجوانان در معرض مواجهه با دود دخانیات در منازل قرار داشته و ۳۸.۴ درصد در معرض مواجهه با دود دخانیات در اماکن عمومی مسقف بودند.

میزان ۶۵ درصد از این دانش آموزان، دخانیات و سیگار را از مغازه و سوپر مارکت و دست فروشان یا دکه‌های مطبوعاتی تهیه می‌کردند و ۶۸.۵ درصد نوجوانان برای خرید سیگار از سوی فروشنده درباره سن و سال‌شان مورد سئوال قرار نگرفته و به آنها سیگار فروخته شد.

میزان ۷۶.۷ درصد نوجوانان به طور قطع می‌دانستند که استعمال دخانیات برای افراد مصرف کننده زیان آور است و ۷۸.۲ درصد موافق ممنوعیت کامل مصرف دخانیات در اماکنت عمومی بودند.

هشدار برای ایران و مصر و پاکستان

سازمان جهانی بهداشت پیش بینی کرده که در صورت  فقدان برنامه و پیشگیری لازم در مهار اپیدمی دخانیات، کشورهای ایران و پاکستان تا ۴۰ سال آینده بیشترین میزان مصرف دخانیات را خواهند داشت یعنی زمانی که سالها از نیوزیلند عاری از سیگار و آسیب هایش می گذرد ما بیشترین مصرف دخانیات را خواهیم داشت به اضافه اینکه هزینه های گران درمان بیماری های حاصل از سیگار، زندگی ایرانیان مصرف کننده دخانیات را تحت شعاع قرار خواهد داد که به حتم هزینه های فرهنگسازی و پیشگیری کمتر خواهد بود.