پشت پرده پیشنهاد افزایش قیمت بنزین کیست؟

بسته به عوامل مختلفی مانند تولید محلی، واردات، فروش و تقاضا و همچنین قوانین مالیاتی و سیاسی. در بسیاری از کشورها، دولت یا سازمان‌های دولتی نظارت بر تعیین  قیمت بنزین  دارند و ممکن است قیمت بنزین بر اساس آنچه دولت می‌خواهد به‌عنوان یک مبلغ ثابت تعیین شود.

در سال‌های اخیر یکی چالش‌های اصلی اقتصاد ایران، ناترازی در حوزه انرژی‌ها است. بدیهی است اگر چاره‌ای برای ناترازی در حوزه انرژی اندیشیده نشود، این ناترازی به سایر بخش‌های اقتصاد کشور از جمله بودجه سالانه کشور سرایت کرده و علاوه بر کاهش رفاه عمومی، در آینده‌ای نه چندان دور منجر به تورم و افزایش سطح عمومی قیمت‌ها نیز خواهد شد. البته لازم به ذکر است با توجه به تورم بالای سال‌های اخیر اقتصاد ایران، حل این ناترازی‌ها نباید صرفا با استفاده از مکانیزم قیمتی صورت گیرد چرا که خود این امر نیز می‌تواند شوک تورمی قابل توجهی را دوباره به اقتصاد ایران وارد کند.

یکی از ناترازی‌های حوزه ی انرژی که در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته و تقاضای آن از عرضه ی آن پیشی گرفته است، ناترازی در حوزه بنزین است. همین موضوع باعث شده تا گمانه زنی‌ها در خصوص افزایش قیمت بنزین دوباره بر سر زبان‌ها بی‌افتد.

البته چندی پیش رئیس سازمان برنامه و بودجه با تاکید بر این نکته که استفاده از ابزار‌های قیمتی راه‌حل مناسبی برای مدیریت مصرف نیست، گفت: سیاست‌های غیرقیمتی انرژی می‌تواند بدون ایجاد تکانه‌های جدید به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک کند.

همچنین منظور در مصاحبه‌ای عنوان کرده بود، از نظر برخی از نمایندگان مجلس، رفع ناترازی انرژی به معنای بالا بردن قیمت است. یعنی باید قیمت بنزین را بالا ببریم، مردم کم مصرف کنند، قیمت برق را بالا ببریم، مردم کم مصرف کنند، پشت فرمایشات آقایان بالا بردن قیمت انرژی است ولی دولت فعلاً بنایی برای اینکه اصلاح قیمت انرژی ندارد.

بهینه‌سازی مصرف با استفاده از سیاست‌های غیر قیمتی

یکی از پیشنهاد هایی که برای رفع ناترازی بنزین در برخی محافل کارشناسی مطرح می‌شود اضافه شدن گاز مایع ( یا همان LPG) به سبد سوخت کشور است. در واقع ایده ی متنوع‌سازی سبد سوخت کشور یکی از راهکار هایی است که می‌تواند کسری بنزین کشور را بدون استفاده از مکانیزم افزایش قیمت دوباره به تعادل برساند.

در همین راستا، محمدجواد توکلی رئیس سابق پژوهشکده اقتصادی وزارت اقتصاد، متنوع نبودن سبد مصرف انرژی در ایران را دلیل اصلی بالا بودن مصرف بنزین و گاز دانست و افزود: مصرف سرانه انرژی در کشور در مقایسه با بسیاری از کشورها بالا نیست و در چنین شرایطی صرف افزایش قیمت بنزین و گاز نمی‌تواند به کاهش مصرف منجر شود و لازم است راهکارهای غیرقیمتی همچون تنوع بخشی به سبد مصرف انرژی و ایجاد جایگزین برای مردم در دستورکار قرار بگیرد.

جبران کسری بنزین با ورود LPG به سبد انرژی کشور

گفتنی است در شرایط فعلی به طور میانگین مصرف بنزین به حدود ۱۲۰ میلیون لیتر در روز می‌رسد. از طرفی میزان تولید بنزین حدودا ۱۰-۱۵ میلیون لیتر کمتر از مصرف روزانه کشور است. بنابراین به نظر می‌رسد ورود LPG به سبد سوخت کشور واقعیتی غیر قابل انکار است.

به طور کلی بازار LPG در ایران به سه بخش تقسیم می‌شود. گاز مایع در مصرف ۱- صنعتی و صنفی (کپسول لیفتراک، آشپرخانه ها) ۲- بخش عمومی و خانگی (عمدتا مناطقی که به شبکه سراسری گاز متصل نیستند) ۳- برای مصرف خودروها، البته نکته‌ای که وجود دارد این است که آمار دقیقی از نحوه ی تخصیص LPG به این سه حوزه وجود ندارد.

افزایش قیمت LPG در بازار آزاد با آغاز به کار سامانه سدف

لازم به ذکر است سامانه سدف از نیمه ی آذر ماه به منظور مدیریت در تخصیص LPG رسما آغاز به کار کرد. از طرفی با توجه به راه‌اندازی سامانه سدف و شروع سهمیه بندی از ابتدای سال ۱۴۰۲، قیمت LPG از ۲۲۰۰ تومان در بازار آزاد به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت ( حداقل ۷۰ شرکت در سراسر کشور در توزیع گاز مایع فعالیت می‌کنند).

البته از نیمه ی دوم آذر ماه سال ۱۴۰۱ که تقریبا سامانه سدف عملیاتی شد، نرخ اول (سهمیه ای) همان ۲ هزار تومان و نرخ دوم (مازاد سهمیه) بر مبنای قیمت فوب، نرخ‌گذاری شد و عملا نرخ در بازار آزاد افزایش یافت.

نکته ی قابل توجهی که باید به آن اشاره کرد این است که در شرایطی که قیمت رسمی و سهمیه‌ای گاز مایع حدودا کیلویی ۲ تا ۲ هزار و ۲۰۰ تومان و قیمت این گاز در بازار آزاد کیلویی ۳ هزار تومان است، قیمت این گاز در بازار‌های صادراتی تنی ۵۰۰ دلار (معادل کیلویی ۰.۲۵ تا ۰.۵ دلار) است.

ماجرای مجوز صادرات LPG به پالایشگاه‌های نفتی چیست؟

یکی از نکاتی که تا کنون در رسانه‌ها بازتابی نداشته است، اعطای مجوز صادرات LPG به پالایشگاه‌های نفتی از نیمه ی خرداد ماه امسال است. این موضوع از این جهت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که اولا اختیار صادرات فراورده‌های اصلی همانند بنزین و گاز مایع تا کنون با دولت بوده است و ثانیا با توجه به بورسی بودن پالایشگاه‌ها در هیچ یکی از شفاف سازی‌های این شرکت‌ها این موضوع افشا نشده است.

در واقع تا کنون پالایشگاه‌های نفتی اجازه داشتند تا فراورده‌های ویژه ی خود را صادر کنند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد به جهت کمک به توسعه و تجهیز پالایشگاه ها، از نیمه ی خرداد علاوه بر صادرات فراورده‌های ویژه، مجوز صادرات LPG نیز به این پالایشگاه‌ها اعطا شده است.

صادرات LPG عامل افزایش مصرف بنزین شده است؟

یکی از گمانه زنی‌ها در خصوص عامل افزایش مصرف بنزین در ماه‌های اخیر، دقیقا به موضوع صادرات گاز مایع بر می‌گردد. به بیانی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند در شرایطی که جذابیت صادرات LPG با توجه به قیمت‌های جهانی آن بالاست، بار اضافی است که مصرف‌کنندگان LPG به جهت صادرات آن بر مصرف بنزین گذاشته‌اند و در واقع مصرف گاز مایع را با مصرف بنزین جایگزین کرده‌اند.

ظرفیت تولید روزانه ۱۵ میلیون لیتر LPG در کشور وجود دارد

ظرفیت تولید پالایشگاه‌های نفتی برای تولید LPG حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ظرفیت تولید پالایشگاه‌های گازی برای تولید گاز مایع حدود ۱۲ میلیون تن است. به بیانی دیگر مجموع LPG تولید شده در کشور بیش از ۱۴ میلیون تن لیتر در سال است.

براوردها نشان می‌دهد اگر از این میزان تولید LPG، سالانه حدود ۲میلیون تن آن به سبد سوخت مصرفی خودرو‌ها افزوده شود (که در واقع معادل تولید ۱۵ میلیون لیتر LPG در روز است) عملا کسری بنزین را پوشش داده است.

گفتنی است اضافه شدن گاز مایع به سبد سوخت کشور مصوبه ی سال ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی بود که البته تا کنون اجرایی نشده است، اما از ابتدای سال رئیس‌جمهوری در خصوص اجرایی شدن این مصوبه دستوراتی را به نهاد‌های اجرایی ابلاغ کرده است.