کشف گنج بزرگ که در دریاچه ارومیه پنهان بود

پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از انجام دومین فصل پروژه باستان‌شناسی لیلان در راستای مطالعات پیش از تاریخی شمال غرب ایران و حوضه دریاچه ارومیه و همچنین به منظور حفاظت و صیانت از محوطه‌های باستانی میراث ‌فرهنگی کشور، خبر داد.

تپه چمن لیلان در بخش لیلان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و در جنوب غربی‌ترین نقطه استان آذربایجان شرقی واقع شده است. این محوطه در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ۳۰۸۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

اکبر عابدی، سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در لیلان درباره اهمیت کاوش در این محوطه، گفت: از آنجا که دشت لیلان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و جنوبی‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی، یکی از مهم‌ترین دشت‌های پیش از تاریخ و تاریخی این منطقه به شمار می‌آید و با توجه به پرسش‌ها و ابهامات اساسی درباره قدمت «نوسنگی» و «مس و سنگِ» این منطقه از شمال غرب ایران، و همچنین با توجه به اهمیت دو محوطه نوسنگی «الله‌قلی تپه سی» و «تپه چمن»، دومین فصل مطالعات باستان‌شناسی و همچنین تعیین عرصه و پیشنهاد حریم برای حفاظت از محوطه تپه چمن لیلان آغاز شد تا ضمن حفاظت از این دو محوطۀ ارزشمند، به بازنگری گاه‌نگاری دقیق، مواد فرهنگی نوسنگی این منطقه، و همچنین به جایگاه این دو محوطه مهم در مطالعات نوسنگی شمال غرب ایران و غرب آسیا و نیز روابط منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و تجارت با مناطق همجوار شرق آناتولی، شمال بین‌النهرین و قفقاز جنوبی از یک سو و با غرب و جنوب دریاچه ارومیه از سوی دیگر، پرداخته شود.

عضو هیأت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز ادامه داد: در راستای فصل اول مطالعات چمن لیلان، ۱۳ گمانۀ تعیین عرصه و حریم ایجاد و گمانه‌زنی انجام شد که نتایج قابل توجه و ارزشمندی را به همراه داشت، از جمله این‌که سفال‌ها و مواد فرهنگی که از گمانه‌های تعیین عرصه و حریم و بررسی سطحی به‌دست آمد نشان داد که استقرار در این محوطه به احتمال فراوان از آغاز دوران نوسنگی، با کشف سفال‌هایی به قدمت در حدود ۷۰۰۰ پیش از میلاد، آغاز شده و به مدت حدود یک هزاره و تا ۶۰۰۰ پیش از میلاد ادامه یافته است.

عابدی همچنین گفت: کاوش‌های اولین فصل تپه‌الله قلی لیلان روشن کرد که این محوطه به همراه محوطه همجوار آن، یعنی تپه چمن، قدیمی‌ترین روستاهای نوسنگی آذربایجان ایران را تشکیل می‌دهند که تپه الله‌قلی لیلان، یک روستای بسیار بزرگ به وسعت حدود ۴ هکتار را شامل می‌شود که دارای ۹ متر نهشته و آثار فرهنگی متعلق به دوره نوسنگی است که از این حیث این محوطه را در زمره شاخص‌ترین و بزرگترین روستاهای آغازین نوسنگی غرب آسیا و شمال غرب ایران قرار می‌دهد.

این باستان‌شناس افزود: ۱۳ گمانه تعیین عرصه و حریم محوطه نیز این امکان را فراهم کرد تا محدوده و وسعت دقیق محوطه مشخص شود که بر این اساس، وسعت موجود محوطه از ۶۰×۵۰ متر (وسعت امروزی محوطه) به وسعت حدود ۱.۵ هکتار پیشنهاد داده شد و برنامه‌ریزی‌ها برای حفاظت از محوطه و جلوگیری از پیشروی کشاورزان و زمین‌داران اطراف محوطه به عرصه و حریم محوطه انجام شود که با تصویب نهایی نقشه تعیین عرصه و حریم و ابلاغ آن به مالکان و زمین‌داران اطراف محوطه، امید است که مراحل قانونی و حقوقی برای حفاظت هر چه بیشتر محوطه انجام شود.

عابدی همچنین یادآور شد: این فصل از «پروژه باستان‌شناسی لیلان» با عنوان گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه چمن لیلان با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و با همکاری دانشگاه هنر اسلامی تبریز و اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان آذربایجان شرقی با همراهی تیمی از باستان‌شناسان شمال غرب ایران انجام شده است.