چک بی‌محل را چگونه نقد کنیم؟

زمانی که صادرکننده چک آن را به دیگری منتقل می‌کند، دارنده چک ممکن است در تاریخ سررسید با مشکلاتی روبه‌رو شود که باعث عدم وصول وجه چک گردد. این مشکلات می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که در زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:

۱. خالی بودن حساب صادرکننده چک: اگر صادرکننده با آگاهی از عدم وجود موجودی کافی در حساب بانکی خود چک صادر کند، چک به عنوان بلامحل تلقی می‌شود.

2. نواقص در تنظیم چک یا عدم تطابق امضا: هر گونه اشتباه در تکمیل چک، مانند خط خوردگی یا عدم تطابق امضا با امضای ثبت‌شده در بانک، موجب بلامحل شدن چک می‌شود.

3. صدور چک از حساب مسدود: طبق ماده ۱۰ قانون صدور چک، اگر صادرکننده با علم به مسدود بودن حساب خود چک صادر کند، این چک به عنوان چک بلامحل شناخته می‌شود و صادرکننده به مجازات قانونی محکوم خواهد شد.

4. دستور عدم پرداخت: اگر صادرکننده یا ذی‌نفع چک به بانک دستور دهد که به دلیل سرقت، جعل، مفقود شدن یا هر گونه تخلف دیگری وجه چک پرداخت نشود، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می‌کند و چک به عنوان بلامحل در نظر گرفته می‌شود.

در تمامی موارد بالا، چک به عنوان برگشتی یا بلامحل محسوب می‌شود و دارنده چک باید برای پیگیری آن اقدامات قانونی انجام دهد.

راه‌های پیگیری چک بلامحل

در مواجهه با چک بلامحل، دارنده چک می‌تواند از سه روش مختلف برای مطالبه وجه اقدام کند:

1. شکایت کیفری: دارنده چک باید ظرف ۶ ماه از تاریخ سررسید، به بانک مراجعه کرده و درخواست ثبت چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی و دریافت گواهی عدم پرداخت کند. همچنین، صادرکننده چک به مجازات‌های قانونی خواهد رسید. بسته به مبلغ چک، مجازات‌های مختلفی برای صادرکننده پیش‌بینی شده است:

   • برای چک‌هایی با مبلغ کمتر از ۱۰ میلیون ریال، حبس تا ۶ ماه.
   • برای چک‌های بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون ریال، حبس از ۶ ماه تا یک‌سال.
   • برای چک‌های بالاتر از ۵۰ میلیون ریال، حبس از ۱ تا ۲ سال و ممنوعیت از دریافت دسته‌چک به مدت ۲ سال.

2. دادخواست حقوقی: دارنده چک می‌تواند با درخواست گواهی عدم پرداخت از بانک، از طریق دادگاه به مطالبه وجه چک و همچنین خسارت تأخیر تادیه از صادرکننده و در صورت لزوم از ضامن و ظهرنویس بپردازد.

3. درخواست اجرائیه: دارنده چک می‌تواند بدون پرداخت هزینه‌های دادرسی، با مراجعه به اداره اجرای ثبت، اجرائیه برای وصول وجه چک صادر کند.

توصیه‌ها

چک به عنوان یکی از مهم‌ترین اسناد تجاری، نقش حیاتی در معاملات مالی کشور ایفا می‌کند. به همین دلیل، پیشنهاد می‌شود که در انجام تراکنش‌های مالی، از چک‌های صیادی استفاده کنید. این نوع چک به دلیل ویژگی‌های امنیتی بیشتری که دارد، احتمال جعل و صدور چک بلامحل را کاهش می‌دهد. همچنین با استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک صیادی، طرفین می‌توانند با آگاهی کامل و اطمینان بیشتری در معاملات خود اقدام کنند.