جزئیات فرمول جدید متناسب‌سازی حقوق‌ بازنشستگان

بررسی متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی و چالش‌های آن

ناهید حیدری، کارشناس امور بیمه‌ای و مستمری‌بگیران سازمان تأمین اجتماعی، به تحلیل جزئیات فرآیند متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان این سازمان پرداخته است. هدف اصلی قانون‌گذار از این طرح، «رعایت عدالت در پرداخت حقوق شاغلان و بازنشستگان» است؛ بر اساس ماده ۲۸ قانون برنامه هفتم توسعه، قرار است حقوق بازنشستگان به گونه‌ای تنظیم شود که تفاوت‌های موجود بین حقوق شاغلان و بازنشستگان همتراز کاهش یابد.

حیدری توضیح می‌دهد که متناسب‌سازی حقوق در بخش دولتی (صندوق‌های کشوری و لشگری) معمولاً به‌طور کامل (۱۰۰ درصد) انجام می‌شود و ۱۰ درصد کسری که در حقوق شاغلان به دلیل کسر مالیات، بیمه و سایر کسورات اعمال می‌شود، در مورد بازنشستگان حذف می‌شود. به عبارت دیگر، هدف از این طرح، جبران افت ارزش حقوق بازنشستگان به دلیل تورم و عدم هم‌راستایی با افزایش حقوق شاغلان است.

تفاوت‌های متناسب‌سازی در تامین اجتماعی و سایر صندوق‌ها

با این حال، شرایط در سازمان تأمین اجتماعی متفاوت است. این سازمان به عنوان یک صندوق بیمه‌ای عمل می‌کند و برخلاف صندوق‌های دولتی، خدمات خود را بر اساس میزان «بیمه‌پردازی» و «مدت بیمه‌پردازی» مستمری‌بگیران ارائه می‌دهد. به این معنا که میزان پرداخت مستمری هر فرد باید با توجه به میزان حق‌بیمه‌ای که در طول سال‌ها پرداخت کرده است، و همچنین مدت زمان پرداخت آن محاسبه شود. در این راستا، متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی، هم‌راستا با این اصول باید انجام شود.

نحوه محاسبه متناسب‌سازی

حیدری تاکید می‌کند که در مورد بازنشستگان تأمین اجتماعی، مقایسه حقوق مستمری‌بگیران با شاغلان هم‌تراز ممکن نیست، زیرا سازمان تأمین اجتماعی تابع ضوابط خاص خود در محاسبه حقوق است. بر اساس ماده ۹۶ قانون تأمین اجتماعی، متناسب‌سازی حقوق باید طی سه سال اول برنامه هفتم توسعه انجام شود. در این فرآیند، نسبت مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد همان سال باید به ۹۰ درصد نسبت اولین مستمری بازنشسته به حداقل دستمزد سال برقراری مستمری نزدیک شود.

در سال اول، ۴۰ درصد از این متناسب‌سازی اعمال خواهد شد و در سال‌های دوم و سوم به ترتیب ۳۰ درصد و ۳۰ درصد دیگر از آن پرداخت خواهد شد.

چالش‌های فرمول‌های غیررسمی

این کارشناس امور بیمه‌ای همچنین در خصوص فرمول‌هایی که به طور غیررسمی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند، اظهار داشت که این فرمول‌ها نباید به طور قطعی به سازمان تأمین اجتماعی نسبت داده شوند. در این فرمول‌ها، به‌جای لحاظ کردن ۹۰ درصد افت مستمری، ضریب اولیه مستمری (یعنی مستمری زمان برقراری) به‌عنوان مبنای محاسبه قرار می‌گیرد. این روش نه تنها از نظر منطقی قابل توجیه نیست، بلکه با روح قانون برنامه هفتم نیز مغایرت دارد.

طبق قانون، باید ۹۰ درصد افت ضریب مستمری از زمان برقراری تا سال محاسبه (۱۴۰۳) در نظر گرفته شود، نه ۹۰ درصد ضریب اولیه برقراری. اگر ۹۰ درصد ضریب اولیه ملاک قرار گیرد، متناسب‌سازی نهایی ممکن است تا ۴۵ تا ۴۸ درصد کمتر از مقدار مورد انتظار باشد.

نیاز به بازنگری در ضریب ۹۰ درصد

حیدری در ادامه اشاره می‌کند که طبق قانون، ۹۰ درصد متناسب‌سازی باید با در نظر گرفتن افت مستمری انجام شود. این متناسب‌سازی باید برای بازنشستگان تأمین اجتماعی نیز به‌طور دقیق اجرا شود. زیرا در زمان برقراری مستمری، بازنشستگان تأمین اجتماعی به‌دلیل محاسبه میانگین دو سال آخر بیمه‌پردازی، حدود ۱۵ تا ۱۸ درصد از حقوق خود را از دست می‌دهند. لذا در اجرای متناسب‌سازی باید این کاهش حقوق نیز در نظر گرفته شود.

وی همچنین یادآور می‌شود که در صندوق‌های کشوری و لشگری، ۹۰ درصد هم‌ترازی به‌منظور پوشش کسر ۱۰ درصد کسورات شاغلین است که به‌طور کامل در نظر گرفته می‌شود. اما در صندوق تأمین اجتماعی، به‌دلیل کسر مالیات و سایر کسورات، بازنشستگان بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از حقوق خود را از دست می‌دهند و متناسب‌سازی باید در نظر گرفته شود که بعد از اعمال ۹۰ درصد، همچنان عدالت در حق آن‌ها رعایت شود.

نتیجه‌گیری

برای حل مشکلات موجود در فرآیند متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی، نیاز به هماهنگی بیشتر بین دولت و مجلس و همچنین بازنگری در ضریب ۹۰ درصد به ۱۰۰ درصد است تا حقوق بازنشستگان تأمین اجتماعی به‌طور کامل متناسب با وضعیت شاغلان و با در نظر گرفتن افت حقوق آن‌ها به‌روزرسانی شود.