بحران‌های اقتصادی علیه امنیت روانی/ شناسایی 2 ابرچالش بزرگ کیفیت زندگی ایرانیان

اهمیت امنیت

تعریف و ضرورت امنیت

امنیت به معنای احساس اعتماد و آرامش نسبت به خود و محیط اطراف است. بر اساس هرم نیازهای آبراهام مازلو، احساس امنیت یکی از مهم‌ترین نیازهای انسانی پس از تأمین نیازهای اولیه مانند غذا و آب به شمار می‌رود. این مفهوم نه تنها برای انسان‌ها بلکه برای جانداران دیگر نیز اهمیت دارد، به‌طوری‌که تأمین امنیت جسمی، فیزیکی و روانی یکی از دغدغه‌های اصلی آنهاست.

به عنوان مثال، ضرب‌المثلی قدیمی می‌گوید که اگر گوسفندی به‌خوبی آب و غذا دریافت کند، اما هر چند روز یک‌بار با خطر گرگ مواجه شود، این گوسفند به‌تدریج ضعیف و لاغر می‌شود. این امر نشان‌دهنده این است که حتی با تأمین نیازهای اولیه، نبود امنیت روانی می‌تواند زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این رویه درباره انسان‌ها نیز صدق می‌کند؛ بسیاری بر این باورند که امنیت روانی به‌اندازه امنیت غذایی حائز اهمیت است.

وضعیت سلامت روان در ایران

نتایج پایش‌های به‌عمل‌آمده در سه دهه گذشته نشان می‌دهد که شیوع اختلالات روانی در ایران رو به افزایش است، به طوری که از حدود ۲۱ درصد در سال ۱۳۷۸ به بیش از ۲۹ درصد در سال ۱۳۹۸ رسیده است. این افزایش نشان‌دهنده وضعیت وخیم‌تر سلامت روان در جامعه ایران است و بررسی‌های دقیق‌تری نشان می‌دهد که عوامل متعددی بر بروز این اختلالات تأثیر می‌گذارند.

متخصصان علوم اجتماعی بر این باورند که اگرچه ممکن است در دو دهه گذشته برخی از شرایط به ظاهر بهبود یافته باشد، اما عوارض ماندگار رخدادهای منفی موجب بدتر شدن حال مردم شده است. بیکاری به عنوان اولین و مهم‌ترین عامل تهدیدکننده سلامت اجتماعی مطرح می‌شود.

مهاجرت معیشتی و چالش‌های اجتماعی

اصطلاح «مهاجرت معیشتی» به نقل‌مکان اجباری شهروندان ایرانی در پی کاهش کیفیت زندگی اشاره دارد. این موضوع به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی، اجبار به اشتغال در مشاغل ناپایدار و کاهش قدرت خرید خانوارها به شدت گسترش یافته است. این شرایط نه تنها طبقه متوسط را تحت فشار قرار داده، بلکه به طبقات کم‌درآمد نیز آسیب می‌زند.

در تابستان ۱۴۰۰، رئیس کمیته امداد اعلام کرد که خط فقر در سال ۱۳۹۹ حدود ۱۰ میلیون تومان بوده و این به این معناست که بسیاری از مردم به‌ویژه در دهک‌های پایین اقتصادی، زیر خط فقر قرار دارند. همچنین تعداد قابل توجهی از جمعیت ایران به دلیل نیازمندی از پرداخت حق بیمه معاف شده و تحت پوشش بیمه رایگان قرار گرفته‌اند.

فقر و نااطمینانی به‌عنوان چالش‌های اصلی

تحقیقات نشان می‌دهد که فقر، مشکلات معیشتی و نابرابری اقتصادی از جمله عواملی هستند که فرد را در معرض ابتلا به اختلالات روانی قرار می‌دهند. پایش ملی سلامت روان که در سال ۱۳۹۲ توسط وزارت بهداشت انجام شد، نشان می‌دهد که شیوع اختلالات روانی در گروه‌های خاصی مانند افراد بیکار و بی‌سواد بیشتر است.

آسیب‌های امنیت روانی و نابرابری اجتماعی

خانم شیدا خوشه‌مهری، روان‌شناس، تأکید می‌کند که نیاز به امنیت، تأثیر بسزایی بر زندگی افراد دارد. وقتی انسان‌ها احساس می‌کنند امنیت آنها به خطر افتاده، اهداف والای خود را فراموش کرده و در پی رفع نیازهای پایه‌ای برمی‌آیند. مسائلی که امنیت روانی را تهدید می‌کنند، می‌تواند شامل عدم تأمین نیازهای اساسی، تهدیدات جسمی و فیزیکی، و مشکلات معیشتی باشد.

اقتصاددانان نیز فقر و نااطمینانی را دو چالش بزرگ برای کیفیت زندگی و کسب‌وکار ایرانیان می‌دانند. این عوامل نه تنها بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارند بلکه بر امنیت روانی جامعه نیز اثرگذارند. نااطمینانی در سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار، کاهش اشتغال و درآمد افراد را به دنبال دارد و در کنار تورم، وضعیت نگران‌کننده‌ای برای جامعه ایجاد می‌کند.

نقش امنیت روانی در کیفیت زندگی

«شادمانی» که به‌عنوان حلقه گم‌شده زندگی ما شناخته می‌شود، به معنای رضایت از زندگی است که بهبود وضعیت اقتصادی و سلامت روان افراد را شامل می‌شود. مشکلات اقتصادی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی هستند که امنیت روانی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و اگر این امنیت به خطر بیفتد، نه تنها فرد بلکه کل جامعه آسیب می‌بیند.

اهمیت نیازهای عاطفی و شناختی

تحلیل نیازهای انسانی از منظر روان‌شناسی نشان می‌دهد که پس از تأمین نیازهای اولیه، نیاز به عشق و تعلق و همچنین نیاز به احترام و خود شکوفایی اهمیت پیدا می‌کند. افرادی که این نیازها را نتوانند برآورده کنند، ممکن است به خود و دیگران آسیب برسانند و در نهایت امنیت روانی جامعه را تهدید کنند.

نتیجه‌گیری

امنیت، اعم از امنیت فیزیکی، اقتصادی و روانی، از ارکان اساسی زندگی انسان‌هاست. در شرایط کنونی جامعه ایران، اهمیت امنیت روانی بیش از پیش نمایان شده است. با توجه به چالش‌های اقتصادی و اجتماعی، تقویت این احساس امنیت می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد و جامعه کمک کند.