خبر بد برای بازنشستگان / آیا حقوق مستمری بگیران نصف می شود؟!

در این میان برخی از مسئولان سازمان تامین اجتماعی اجرای متناسب‌سازی را به دریافت بخشی از مطالبات این سازمان از دولت منوط می‌کنند. این در حالی است که کارشناسان معتقدند، متناسب‌سازی تکلیف قانونی این سازمان است و هیچ ربطی به پرداخت بدهی‌های دولت ندارد.

در این گزارش به بررسی آخرین وضعیت متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان ، ابهامات و چالش‌های پیش روی آن و همچنین راهکارهای پیشنهادی کارشناسان برای حل این معضل می‌پردازیم.

ایلنا مینویسد:«داوود منظور» رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور از تصویب آیین‌نامه اجرایی متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در دولت خبر داد و اعلام کرد: در روزهای آینده مبلغی به صورت علی‌الحساب به بازنشستگان پرداخت می‌شود تا پس از صدور احکام، تسویه قطعی انجام شود.

خبررسانی در مورد این آیین‌نامه که متعلق به بازنشستگان صندوق‌های زیرمجموعه دولت (لشگری و کشوری) است، با ابهاماتی همراه است؛ بازنشستگان می‌پرسند چرا طبق آخرین وعده‌ها احکام جدید تا قبل از پایان خرداد صادر نشد؛ مبلغ علی‌الحسابی که آقای منظور وعده داده چقدر است و دقیقاً چه زمانی پرداخت می‌شود و چرا زمان دقیق صدور احکام جدید مشخص نیست.

در عین حال، سوال اصلی بازنشستگان کشوری این است که چرا در این مقطع زمانی به صورت مبهم در مورد آیین‌نامه متناسب‌سازی و تصویب آن خبررسانی می‌شود.

گذشته از همه‌ی اینها، هنوز تکلیف متناسب‌سازی برای بازنشستگان تامین اجتماعی که ۶۵ درصد از مستمری‌بگیران کشور را تشکیل می‌دهند، مشخص نیست. مگر براساس متن صریح قانون برنامه هفتم، نباید متناسب‌سازی برای «همه بازنشستگان» از ابتدای امسال اجرایی شود؟

«علیرضا حیدری» کارشناس رفاه و تامین اجتماعی در ارتباط با این آیین‌نامه و دغدغه‌های بازنشستگان تامین اجتماعی به ایلنا گفت: آیین‌نامه‌ی مصوب شده، مربوط به بازنشستگان کشوری و لشگری‌ست؛ اساساً دولت متولی اجرای متناسب‌سازی برای بازنشستگان صندوق‌های دولتی‌ست؛ قرار نیست متناسب‌سازی بازنشستگان تامین اجتماعی در هیات دولت تصویب شود اصلاً ربطی به هیات دولت ندارد.

سازمان تامین اجتماعی عموماً اجرای متناسب‌سازی را به دریافت بخشی از مطالبات خود از دولت منوط می‌داند؛ در قانون بودجه ۱۴۰۳ قرار شده دولت ۱۳۰ هزار میلیارد تومان از بدهی خود را به تامین اجتماعی پرداخت کند که تا ماه چهارم سال هیچ خبری از این پرداخت نیست؛ آیا بین پرداخت مطالبات سازمان و اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان رابطه مستقیم برقرار است؟ حیدری در پاسخ گفت: متناسب‌سازی تکلیف ماده ۲۹ قانون برنامه هفتم است و در این بند قانونی، مشروط به پرداخت بدهی‌های دولت نشده.

او افزود: در ماده ۲۹ قانون برنامه، اجرای متناسب‌سازی در تامین اجتماعی به پرداخت دولت ربطی ندارد؛ در این ماده قانونی، تکلیف شده که در طی برنامه از سال اول تا سال سوم با یک مکانیسم و شرایط خاص، متناسب‌سازی برای بازنشستگان صندوق‌های مختلف از جمله تامین اجتماعی اجرایی شود بنابراین هر صحبتی در مورد مقید کردن متناسب‌سازی یا وابسته دانستن آن به یک پیش‌شرط خاص، وجاهت و مشروعیت قانونی ندارد. اما حتماً برای اجرای متناسب‌سازی، منابع مالی نیاز است.

به گفته این کارشناس رفاه، تامین اجتماعی در سنوات گذشته نیز متناسب‌سازی را انجام داده لیکن هیچ سالی، قبل از اجرا منابع آن را از دولت نگرفته است.

حیدری اضافه کرد: حتی در سال ۱۳۹۹ که موضوع بند «و» تبصره ۲ قانون بودجه و اعتبار ۵۰ همت که فقط ۳۲ همت آن به تامین اجتماعی پرداخت شد، مطرح بود، متناسب‌سازی اجرا شد و از محل دیگری تامین اعتبار انجام شد؛ در آن سال، این ۳۲ همت اواخر سال به تامین اجتماعی پرداخت شد اما متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان از مردادماه کلید خورد؛ منابع از جای دیگر تامین شد و بعد، با پرداخت بدهی دولت، جایگزین شد.

او با تاکید بر اینکه «امسال هم باید همین روال در پیش گرفته شود و نباید اجرای متناسب‌سازی در صندوق تامین اجتماعی به پرداخت دولت مشروط شود» تصریح کرد: سازمان تامین اجتماعی براساس قانون برنامه مکلف به اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان است و هیچ قید و شرطی نمی‌تواند برای این تکلیف قانونی بگذارد.

به اعتقاد حیدری، سازمان تامین اجتماعی «موظف» است در اولین سال برنامه هفتم که همین امسال باشد، ۴۰ درصد از هم‌ترازیِ ۹۰ درصدیِ متناسب‌سازی را برای مستمری‌بگیران خود از ابتدای سال اجرایی کند؛ احکام جدید بازنشستگان بایستی صادر و معوقاتِ آن‌ها به حساب‌شان پرداخت شود؛ این یک تکلیف روشن و صریح قانونی‌ست.

این کارشناس رفاه در توضیح بیشتر گفت: پرداختی‌های دولت به تامین اجتماعی، در قالب رد دیون و پرداخت بدهی انجام می‌شود؛ اینجا یک نکته وجود دارد که آیا  میان دو گزاره‌ی اجرای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و پرداخت بدهی‌های دولت ارتباطی وجود دارد؟ پاسخ این است که بین این دو گزاره هیچ ارتباط یک به یکی وجود ندارد، دو مسئله‌ی کاملاً مستقل هستند. دولت قرار است بخشی از بدهی‌های حسابرسی شده‌ی سنوات گذشته‌ی خود برابر با ۱۳۰ همت را در قالب تبصره بودجه سال جاری به صندوق تامین اجتماعی پرداخت کند. در عین حال اصلاً مشخص نیست چقدر از این ۱۳۰ همت تا پایان سال به تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.

وی افزود: سال گذشته، حدود ۷۰ همت در قانون بودجه برای پرداخت بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی دیده شده بود اما تا پایان سال فقط پرداختِ ۵۰ همت در دولت صورتجلسه شد که از این رقم نیز نصف آن هنوز به مرحله‌ی پرداخت قطعی نرسیده. به همین دلیل باید بپذیریم که هیچ مستمسک قانونی برای اینکه تامین اجتماعی اجرای متناسب‌سازی را مشروط به دریافت وجوهی از دولت بکند، وجود ندارد.  

حیدری تاکید کرد: تامین اجتماعی مکلف به اجرای متناسب‌سازی از ابتدای امسال است و این تکلیف به روشنی در قانون برنامه هفتم توسعه آمده. همانطور که صندوق‌های لشگری و کشوری مکلف به اجرای متناسب‌سازی هستند، تامین اجتماعی هم تکلیف دارد منتها دولت در بودجه عمومی محل منابع متناسب‌سازیِ بازنشستگانِ صندوق‌های زیرمجموعه خود را می‌بیند مثل همان یک درصد افزایش مالیات بر ارزش افزوده که قرار است به مصرف اجرای متناسب‌سازی در صندوق‌های کشوری و لشگری برسد. برای تامین اجتماعی محل منابع متناسب‌سازی پیش‌بینی نمی‌شود اما این صندوق مکلف است که با درآمدها و منابع داخلی خودش متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان را اجرا کند و راه فراری از این تکلیف قانونی ندارد.(پایان)  

دلایل تاخیر در اجرای متناسب‌سازی برای بازنشستگان تامین اجتماعی:

-منابع مالی: یکی از اصلی‌ترین دلایل تاخیر در اجرای متناسب‌سازی برای بازنشستگان تامین اجتماعی، کمبود منابع مالی است. این صندوق به دلیل سوء مدیریت و عدم پرداخت سهم کامل کارفرمایان، با مشکلات مالی عدیده‌ای مواجه است.

-اختلافات نظر بین دولت و مجلس: در مورد نحوه تامین منابع مالی متناسب‌سازی، بین دولت و مجلس اختلاف نظر وجود دارد. دولت معتقد است که باید از محل افزایش مالیات بر ارزش افزوده برای این منظور منابع تامین شود، در حالی که مجلس خواهان استفاده از منابع داخلی تامین اجتماعی است.

-موانع قانونی: برخی کارشناسان معتقدند که موانع قانونی نیز بر سر راه اجرای متناسب‌سازی برای بازنشستگان تامین اجتماعی وجود دارد. این کارشناسان می‌گویند که برای رفع این موانع، نیاز به اصلاح قوانین مربوطه است.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای اجرای متناسب‌سازی:

-استفاده از منابع داخلی تامین اجتماعی: کارشناسان می‌گویند که تامین اجتماعی باید با استفاده از منابع داخلی خود، از جمله افزایش سهم کارفرمایان، وصول مطالبات معوقه و واگذاری برخی از اموال و دارایی‌های خود، منابع مورد نیاز برای اجرای متناسب‌سازی را تامین کند.

-افزایش مالیات بر ارزش افزوده: دولت می‌تواند با افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده و اختصاص بخشی از آن به تامین اجتماعی، به این صندوق برای اجرای متناسب‌سازی کمک کند.

-پرداخت بدهی‌های دولت به تامین اجتماعی: دولت باید هرچه سریع‌تر نسبت به پرداخت بدهی‌های خود به تامین اجتماعی اقدام کند. این امر به این صندوق کمک می‌کند تا از منابع مالی خود برای اجرای متناسب‌سازی استفاده کند.

وضعیت معیشتی بازنشستگان تامین اجتماعی:

بازنشستگان تامین اجتماعی در حال حاضر در شرایط معیشتی بسیار سختی به سر می‌برند. حقوق این افراد بسیار پایین است و قدرت خرید آنها به شدت کاهش یافته است. تورم افسارگسیخته نیز مزید بر مشکلات آنها شده است. بسیاری از بازنشستگان تامین اجتماعی زیر خط فقر زندگی می‌کنند و مجبورند برای تامین نیازهای اولیه خود، به کارهای سخت و طاقت‌فرسا تن دهند.

انتظارات بازنشستگان تامین اجتماعی:

بازنشستگان تامین اجتماعی انتظار دارند که دولت و مجلس هرچه سریع‌تر نسبت به حل مشکل متناسب‌سازی حقوق آنها اقدام کنند. آنها خواستار اجرای این طرح از ابتدای سال جاری هستند و خواهان افزایش حقوق خود متناسب با تورم و نرخ رشد هزینه‌های زندگی هستند.