بررسی انواع معافیت سربازی در ایران و چگونگی دریافت آنها

انواع معافیت سربازی

به گزارش بانک اول همواره اطلاعات پیرامون معافیت سربازی از پرطرفدارترین مطالب نظام وظیفه بین مشمولین بوده است. بخش عمده طرفداران مطالب و اخبار معافیت سربازی را مشمولان خدمت سربازی تشکیل می دهند.

استفاده از تسهیلات انواع معافیت های سربازی مقررات خاص خود را دارد. برای مثال غیبت سربازی از ملاک هایی است که برای معافیت خدمت سربازی مورد بررسی قرار می گیرد.

حالا ممکن است این سوال پیش آید که معافیت سربازی شامل چه کسانی میشود؟ یا اینکه برای معاف شدن از سربازی چه باید کرد؟ راه های معافیت سربازی کدام اند؟

دسته بندی معافیت های سربازی

معافیت های سربازی با توجه به فاکتورهایی نظیر بازه زمانی و یا وضعیت جسمانی مدنظر به چند دسته تفکیک می شوند. معافیت دائم سربازی، معافیت موقت و معافیت از رزم ا ز جمله معافیت هایی می باشند که برای سربازان لحاظ می شود.

• معافیت دائم

اکثر متقاضیان دریافت معافیت سربازی به دنبال معافیت دائم می باشند. اما دریافت انواع معافیت دائم سربازی پیچیدگی های خاص خود را دارد. همچنین مشمولانی که تمایل به دریافت معافیت دائم دارند، باید شرایط دریافت این نوع معافیت را داشته باشند.
از رایج ترین شرایطی که به معافیت دائم منجر می شود، می توان به معافیت کفالت، معافیت پزشکی و … اشاره نمود.

• معافیت موقت

معافیت موقت معمولا به مشمولانی تعلق می گیرد که پس از برطرف شدن یک عارضه و یا پایان یک دوره مانند دوره تحصیلی می توانند برای اعزام به خدمت سربازی اقدام نمایند. بازه زمانی در نظر گرفته شده برای معافیت های موقت با توجه به شرایط فرد مشمول متفاوت می باشد.

• معافیت از رزم

افراد با داشتن شرایطی مانند عضو آسیب دیده و یا محدودیت های خفیف حرکتی نمی توانند از خدمت سربازی معاف شوند. سازمان نظام وظیفه به منظور حفظ سلامتی این افراد تسهیلاتی به نام معافیت از رزم برای ایشان فراهم آورده است.
مشمولان دارای شرایط معاف از رزم به انجام فعالیت های سنگین فیزیکی نمی پردازند اما باید دوره خدمت سربازی خود را سپری نمایند.

انواع معافیت های خدمت سربازی

انواع معافیت سربازی با توجه به شرایط خاص مشمولان به ایشان تعلق می گیرد. جزئیات شرایط دریافت معافیت سربازی از سوی سازمان نظام وظیفه اعلام می گردد و مشمولان با مطالعه این اطلاعات می توانند حدس بزنند که شرایط استفاده از کدام نوع معافیت را دارند.

انواع معافیت های خدمت سربازی عبارتند از:

• معافیت ایثارگری
• معافیت موارد خاص
• معافیت پزشکی
• معافیت تحصیلی
• معافیت مربوط به پروژه های کسری خدمت
• معافیت تعهد به خدمت برای افراد متقاضی واجد شرایط
• معافیت بخشودگی سنی
• معافیت کفالت برای افراد متقاضی واجد شرایط
• معافیت بنیاد ملی نخبگان

مشمولان باید توجه داشته باشند که برای دریافت معافیت سربازی، باید حداقل ۲ الی ۳ ماه قبل از اعزام نسبت به انجام مراحل اداری درخواست خود اقدام کند.

معافیت کفالت

معافیت کفالت معافیتی می باشد که به منظور سرپرستی فرد مشمول از اعضای خانواده، به او داده می شود. معافیت کفالت به چند دسته تقسیم می شود و برای دریافت آن شرایط ویژه ای در نظر گرفته شده است.

از رایج ترین معافیت های کفالت می توان از کفالت پدر، مادر، خواهر و برادر و یا پدر بزرگ و مادر بزرگ، یاد کرد که در ادامه به تشریح این موارد می پردازیم.

• معافیت کفالت پدر

کفالت پدر خود به دو دسته پدر بالای ۷۵ سال و یا کمتر ۷۵ سال تقسیم می شود. اگر پدر فرد مشمول بالای ۷۵ سال باشد او از خدمت معاف می شود. همچنین شرایطی برای دریافت معافیت کفالت پدر کمتر از ۷۵ سال نیز وجود دارد.

چنانچه طبق نظر کمیسیون پزشکی پدر فرد احتیاج به مراقبت داشته باشد، فرد می تواند کفیل پدر خود شود و از رفتن به سربازی معاف شود.

• معافیت کفالت مادر

اگر مادر فرد مشمولی فاقد همسر باشد، او می تواند کفیل مادر خود شود و از خدمت سربازی معاف گردد. در برخی موارد ممکن است فرد دارای ناپدری باشد. در این صورت با شرط اینکه ناپدری وی بیش از ۷۵ سال سن داشته باشد یا اینکه بیمار باشد همچنان می تواند کفالت مادرش را عهده دار گردد.

• معافیت کفالت پدر بزرگ و مادر بزرگ

چنانچه پدر بزرگ فرد مشمول بالای ۷۵ سال سن داشته باشد و نیازمند مراقبت باشد، فرد می تواند کفالت پدر بزرگ خود را عهده دار شود. این کفالت مشروط بر این می باشد که پدربزرگ پسر نداشته باشد.
برای مشولانی که دارای مادر بزرگ فاقد پسر هستند نیز بهره مندی از معافیت کفالت ممکن است. اگر همسر مادر بزرگ فرد فوت کرده باشد، مشمول می تواند کفالت مادر بزرگ خود را عهده دار گردد و به مراقبت از او بپردازد.

• معافیت کفالت برادر

چنانچه برادر مشمول صغیر باشد و یا اینکه بالای 18 سال باشد اما فاقد همسر و پدر و یا فرزند سالم بالای ۱۸ سال باشد، مشمول می تواند معافیت کفالت برادرش را بگیرد.

• معافیت کفالت خواهر

اگر خواهر فرد مشمول صغیر باشد، بین 18 تا 24 سال و مجرد باشد فرد می تواند کفالتش را عهده دار گردد. همچنین اگر خواهر فرد بالای 18 سال باشد اما فاقد همسر ، پدر و یا فرزند سالم بالای 18 سال باشد، باز هم مشمول می تواند معافیت کفالت خواهر را دریافت نماید.

رسیدن فرد به سن مشمولیت

فرد تنها مراقت کننده و کفیل از افراد مذکور ( پدر، مادر، مادر بزرگ، پدربزرگ، خواهر و برادر) باشد. در همین راستا اگر فرد مشمول برادر بالای 18 سالی داشته باشد که توانایی مراقبت از اعضای خوانواده را داشته باشد، او نمی تواند معافیت کفالت این افراد را بر عهده بگیرد.
در نظر داشته باشید برای گرفتن معافیت کفالت مادر بزرگ ، پدر بزرگ و، جد و جده اگر ایشان نوه پسر دیگری دشته باشند که بالای 18 سال سن و توانایی مراقبت از ایشان را داشته باشد، فرد معاف نمی شود.

معافیت ایثارگری

چنانچه یکی از اعضای درجه یک خانواده فرد مشمول در مناطق عملیاتی و یا جنگی به مدت معینی حضور داشته است، می تواند ازمعافیت ایثارگری بهره مند گردد. همچنین جانبازان و یا اسیران نیز می توانند شرایط دریافت معافیت ایثارگری را برای خانواده خود به وجود آورند.

برای مثال اگر پدر ایثارگر خانواده ای دچار آسیب دیدگی جسمی و یا روانی شده باشد جانباز تلقی می شود. لذا پسر مشمول خانواده می تواند برای دریافت معافیت ایثارگری اقدام نماید.

افرادی که تمایل به دریافت معافیت ایثارگری دارند، با مراجعه به بنیاد شهید مدارکی را که ثابت می کند فرد درجه یک خانواده ایشان در جبهه حضور داشته است تهیه می کنند. همچنین ارائه مدارکی مبتنی بر اعلام میزان درصد آسیب دیدگی و یا بازه زمانی حضور فرد ایثارگر برای سازمان نظام وظیفه لازم می باشد.

در ادامه شاهد حداقل شرایط دریافت معافیت ایثارگری می باشیم. متقاضیان دریافت معافیت ایثارگری با گرد آوری و ارائه مدارک مربوطه به دفاتر پلیس + 10 در راستای دریافت معافیت ایثارگری گام برمی دارند.

• حداقل بازه زمانی در نظر گرفته شده برای حضور در جبهه 30 ماه
• حداقل درصد در نظر گرفته شده برای جانبازی 25درصد
• حد اقل بازه زمانی در نظر گرفته شده برای اسارت 12ماه

اگر با توجه به نوشته های بالا شرایط مشمول به حد نصاب نرسد، او همچنان می تواند به دریافت کسری خدمت ایثارگری امیدوار باشد.

قانون طلایی تلفیق معافیت ایثارگری

گاهی اوقات علی رغم اینکه عدد مربوط به هیچ کدام یک از شرایط معافیت ایثارگری به مقدار قابل قبول برای معافیت نرسیده فرد می تواند معافیت ایثار گری دریافت نماید، اما چگونه؟

طبق قانون تلفیق معافیت اسارت چنانچه مجموع اعدادی که به عنوان بازه زمانی و یا درصد جانبازی اعلام شده است بزرگ تر از عدد 30 شود، فرد معاف می شود. برای مثال اگر پدر فردی 20 ماه در جبهه حضور داشته باشد و حدود 15 درصد جانباز شده باشد، به فرزندش معافیت ایثارگری تعلق خواهد گرفت.

معافیت موارد خاص

درست است که تعداد بسیار محدودی از مشمولان دارای شرایط دریافت معافیت موارد خاص می باشند، اما سازمان نظام وظیفه عمومی به منظور برقراری عدالت شرایط دریافت معافیت را برای این افراد نیز فراهم آورده است.

1. ازدواج با همسر معلول خرید خدمت سربازی
2. داشتن فرزند معلول معافیت سنی
3. داشتن خواهر یا برادر معلول

معافیت پزشکی

در واقعیت از معافیت پزشکی، می توان به عنوان یکی از رایج ترین انواع معافیت های خدمت سربازی یاد کرد. مشمولان بسیاری با مراجعه به پزشک معتمد سازمان نظام وظیفه و با خبر ساختن او ازبیماری خود موفق به دریافت معافیت پزشکی می شوند.

پزشک مورد اعتماد سازمان نظام وظیفه موظف می باشد، تمامی مشمولان را از جوانب مختلف مانند سلامتی جسمی و سلامت روحی روانی معاینه کند. اگر فرد دارای مشکلات جدی جسمی و یا روحی روانی باشد معافیت دائم می گیرد. همچنین ممکن است فرد دارای محدودیت های حاد حرکتی باشد، در این صورت نیز معاف دائم از خدمت می شود.

اما اگر مشکل یا اسیب دیدگی فرد به صورت سطحی و خفیف باشد ممکن است معاف از رزم شود. و فقط برای شرکت نکردن در فعالیت های فیزیکی شدید دردوران خدمت مجاز باشد. به طور کلی بعد از معاینه مشمولان توسط پزشک چهار حالت رخ می دهد که در زیر به تشریح این چهار مورد پرداخته ایم.

1 سلامت کامل فرد مشمول سلامت جسمی و روحی – روانی فرد توسط پزشک معتمد تایید شده پس می تواند مراحل بعدی را برای اعزام به خدمت انجام دهد.
2 نقص عضو یا مبتلا بود به بیماری خاص چنانچه فرد نتواند به انجام فعالیت ای رزمی بپردازد اما بتواند امور روزمره خود را انجام دهد فقط معاف از رزم می شود.
3 بیماری خاص یا مشکلات رشدی این دسته از افراد به دلیل ابتلا به بیمار خاص و عدم تکمیل رشد فیزیکی می توانند پس از پایان بازه زمانی معافیت موقت، به خدمت اعزام شوند.
4 ابتلا به بیماری های دائمی بیماری هایی نظیر نابینایی، نقص عضو شدید و یا مشکلات حاد روانی موجب معافیت دائم مشمولان از خدمت سربازی می شود.

یکی از نکاتی که در دریافت معافیت پزشکی سربازی حائز اهمیت می باشد، این است که هر چه تحصیلات مشمول بالاتر باشد شرایط دریافت معافیت پزشکی برای او سخت تر می شود. در همین راستا احتمال معاف شدن فرد مشمول به خدمت سربازی کاهش می یابد.

در نظر داشته باشید با توجه به اینکه انواع بیماری ها در شدت های گوناگون بیشمار می باشد، سازمان نظام وظیفه به توضیح شرایط در نظرگرفته شده درمورد هر کدام از این بیماری ها پرداخته است.

مراحل ثبت درخواست معافیت پزشکی سربازی

ابتدا باید با مراجعه به دفاتر پلیس +10، اقدام به خرید دفترچه اعزام به خدمت نمایید.

در این مرحله باید مدارک لازم برای معافیت پزشکی را که جزئیات آن در دفترچه نظام وظیفه ثبت شده است، گرداوری کنید.

فرم خود اظهاری موجود در پشت برگه معاینه اولیه پزشک را تکمیل کرده و به پزشک تحویل دهید.

با مراجعه به یکی از پزشک های مشخص شده از سوی سازمان نظام وظیفه، معاینه اولیه را انجام دهید.

معافیت تحصیلی

از آن جایی که سن مشمولیت در کشور ما 18 سال اعلام شده است، تمامی پسران با رسیدن به این سن مشمول شناخته می شوند. بنابراین باید خود را به سازمان نظام وظیفه معرفی نمایند.

به طور معمول مشمولان برای ادامه تحصیل و رفتن به دانشگاه باید اقدام به دریافت معافیت تحصیلی نمایند. معافیت تحصیلی دسته ای از معافیت های موقت قلمداد می شود که اکثر افراد از این معافیت بهره مند می گردند.

معافیت تحصیلی دانش آموزی یا دانشجویی دسته ای از معافیت ها می باشد که افراد پس از پایان دوره تحصیلی مدنظر خود باید به خدمت سربازی اعزام شوند.

بازه زمانی در نظر گرفته شده به منظور اشتغال به تحصیل مشمولان برای مقاطع مختلف یکسان نمی باشد. برای مثال دانشجویان مقطع کاردانی دو سال و نیم و دانشجویان مقطع کارشناسی پیوسته پنج سال معافیت تحصیلی دارند.

لازم به ذکر است سازمان نظام وظیفه برای دانشجویان اخراجی و یا انصرافی نیز طبق قوانین، تدابیر هوشمندانه ای اندیشیده است. لذا افراد نمی توانند به بهانه تحصیل، خدمت سربازی را به تعویق بیاندازند.

معافیت پروژه های کسری خدمت

دریافت پروژه کسری خدمت برای سربازان بسیار مهم می باشد. زیرا به دنبال دریافت پروژه کسری خدمت تسهیلاتی برای افراد فراهم می گردد.
مشمولانی که موفق به دریافت پروژه های کسری خدمت می شوند، مجاز هستند 2 الی 19 ماه معافیت بگیرند. افراد با دریافت معافیت پروژه کسری خدمت می توانند از انجام فعالیت های سخت نظامی دوری نمایند.

معافیت تعهد به خدمت برای افراد متقاضی واجد شرایط

افراد با داشتن شرایط ویژه می توانند به سازمان نظام وظیفه تعهد به خدمت دهند. این سربازان پس از گذراندن دوره آموزشی، به جای اینکه مشغول به گذراندن باقی مانده دوره خدمت خود شوند، به ارائه خدمات در مراکز مختلف می پردازند.

وزارت آموزش پرورش این مشمولان پس از پایان دوره تحصیلی خود در دانشگاه های تربیت معلم، مابقی دوران خدمت نظام وظیفه خود را در آموزش و پرورش سپری می کنند.
سازمان هواپیمایی متقاضیان آموزش خلبانی و تکنسین خلبانی به ترتیب با دادن تعهد به 10 و 12 سال خدمت، از سربازی معاف می گردند.
وزارت بهداشت و درمان این مشمولان پس از رفع نیاز های نیرو مسلح باید باقی مانده دوره خدمت خود را در وزارت بهداشت درمان و
آموزش سپری کنند.
دولتی نیروی مسلح طبق مقررات باید تعدادی از نیروهای خود را به منظور انجام خدماتی نظیر آموزش، تحقیقات، تولید و… در اختیار دولت قراردهند.

پس از گذراندن دوران خدمت در واحدهای مدنظر سازمان نظام وظیفه کارت پایان خدمت این افراد صادر می گردد.

معافیت طلاق والدین

چنانچه والدین فردی از یکدیگر جدا شده باشند و این جدایی بیش از 30 ماه به طول انجامیده باشد، فرد می تواند از معافیت طلاق بهره مند گردد. در نظر داشته باشید ابتدا معافیت موقت 3 ساله به مشمول داده می شود. سپس برای تایید معافیت دائم طلاق تحقیقات محلی صورت می گیرد.

معافیت سربازی بالای چهل سال

متقاضیان معافیت سربازی بالای چهل سال نیز مانند متقاضیان دیگر معافیت ها باید دارای شرایط خاصی باشند. لازم به ذکر است برای استفاده از معافیت سربازی بالای چهل سال تنها داشتن سن بیش از 40 سال کفایت نمی کند. یکی از شرایط مهم افراد برای دریافت معافیت بالای چهل سال داشتن فرزند می باشد.

مدارک لازم برای دریافت معافیت سربازی

در نظر داشته باشید دریافت هر کدام از معافیت های خدمت سربازی از جمله انواع معافیت دائم سربازی یا انواع معافیت موقت سربازی ، نیازمند گردآوری و ارائه مدارک مخصوصی می باشد. در ادامه به تشریح برخی از این مدارک پرداخته ایم.

مدارک کامل شناسایی از جمله کارت ملی، شناسنامه و…

ثبت اثر انگشت به صورت الکترونیکی

ارائه مدارک شناسایی مربوط به اعضای خانواده برای تمام معافیت ها به جز معافیت پزشکی لازم می باشد.

گواهی مراکزی مانند کمیته امداد و بهزیستی برای افراد تحت پوشش

مدرک اشتغال به خدمت سربازی برای مشمولانی که مشغول به گذراندن دوران خدمت خود می باشند.

مدارک مربوط به مقاطع تحصیلی گذرانده شده توسط فرد بخصوص آخرین مدرک تحصیلی

سند و یا اجاره نامه محل سکونت فرد

عکسبرداری الکترونیکی

معافیت ماده 6 بهزیستی

به منظور حمایت از افراد معلول و خانواده ایشان توافق هایی بین بهزیستی و ستاد کل نیروهای مسلح صورت گرفته است.
بر اساس ماده شش بهزیستی: چنانچه مشمول خدمت سربازی دارای خانواده تحت پوشش باشد می تواند معافیت دائم را دریافت نماید.

از نکات حائز اهمیتی که می توانیم به آن اشاره کنیم این است که:

تنها یکی از پسران خانواده ای که دارای عضو تحت پوشش بهزیستی می باشد، می تواند معاف از خدمت شود.
همچنین عدم ثبت غیبت سربازی در پرونده متقاضیان دریافت معافیت ماده شش بهزیستی نیز بسیار مهم می باشد.

چنانچه مادر مشمول معلولیت نداشته باشد اما تحت پوشش بهزیستی باشد همچنان فرد شرایط دریافت معافیت ماده شش بهزیستی را دارد.

معافیت کمیته امداد

یکی دیگر از معافیت های در نظر گرفته شده برای افرادی که نیاز به حمایت دولت دارند، معافیت کمیته امداد می باشد. طبق قانون شماره 44 می توانیم بگوییم دو دسته از افراد معافیت سربازی کمیته امداد را دریافت می نمایند.

دسته اول:

دسته اول معافیت سربازی کمیته امداد به افرادی تعلق می گیرد که دارای مادر بدون سرپرست باشند. افراد به ارائه مدارکی مانند گواهی فوت پدر و یا طلاقنامه مادر می توانند برای دریافت این معافیت اقدام نمایند.

لازم به ذکر است اگر مادر فرد مشمول مطلقه می باشد باید سه سال از طلاق ایشان گذشته باشد. همچنین بازه زمانی معینی از تحت پوشش کمیته قرار گرفتن مادر نیز بگذرد.

دسته دوم:

معافیت کفالت سه خواهر شامل دسته دوم افراد تحت پوشش کمیته امداد می شود. افرادی که دارای سه خواهر در قید حیات می باشند و تحت پوشش سازمان کمیته امداد نیز محسوب می شوند می توانند برای دریافت این معافیت اقدام نمایند.