شهادت رئیسی و پیامد‌های آن برای ایران و منطقه

اقتصاد ایران که تحت تحریم‌ها قرار گرفته است، قرار است به مبارزه ادامه دهد و تنش‌ها با اسرائیل و غرب احتمالاً ادامه خواهد داشت. با این حال واکنش بین‌المللی به درگذشت رئیسی، بر گرم شدن چشمگیر روابط با کشور‌های خلیج فارس، از جمله رقبای قدیمی مانند عربستان سعودی، تأکید می‌کند.

رئیسی که در سال ۲۰۲۱ رئیس جمهور ایران شد متعهد شده بود که با فساد مبارزه کند، توافق هسته‌ای برجام را احیا کند و روابط منطقه‌ای را بهبود بخشد. در حالی که برجام در سال ۲۰۲۲ تحت نظارت امیرعبداللهیان و قبل از شروع اعتراضات گسترده، شاهد احیای مجدد بود، رئیسی در دوره ریاست جمهوری شاهد از سرگیری روابط دیپلماتیک با عربستان سعودی، ورود به سازمان همکاری شانگهای، راه اندازی پروژه‌های منطقه‌ای مانند سد مشترک با آذربایجان و عضویت در بریکس بود.

سوال بزرگ‌تری که در مورد ایران وجود دارد این است که چه کسی جانشین آیت‌الله خامنه‌ای در مقام رهبری خواهد شد. رئیسی به عنوان یک متحد نزدیک و جانشین بالقوه دیده می‌شد. فوت او تمرکز را به سایر نامزد‌های احتمالی، از جمله پسر رهبر مجتبی خامنه ای، حسن روحانی رئیس جمهور سابق، و حسن خمینی نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی، معطوف می‌کند.

چالش‌های اقتصادی همچنان ادامه خواهند داشت و اقتصاد ایران رشد متوسطی را در درجه اول به دلیل افزایش تولید نفت نشان می‌دهد. با این وجود، تحریم‌های جاری به شدت جریان‌های ارزی را محدود می‌کند و باعث کاهش شدید ارزش ریال و دامن زدن به تورم می‌شود.

احتمال تحریم‌های سخت‌تر وجود دارد، به‌ویژه اگر دونالد ترامپ دوباره ریاست جمهوری آمریکا را به دست آورد و مواضع تند خود علیه ایران را احیا کند. از نظر ژئوپلیتیکی، انتظار می‌رود موضع ایران ثابت بماند. امید‌ها برای احیای مذاکرات توافق هسته‌ای کمرنگ شده است.

در مقابل، یک رئیس جمهور جدید ممکن است به دنبال حفظ شتاب در بهبود روابط با کشور‌های خلیج فارس باشد که پس از فوت رئیسی تسلیت گفته اند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی با اشاره به ایران به عنوان کشور برادر تغییر مثبت در پویایی منطقه را برجسته می‌کنند. بهبود روابط بین ایران و خلیج‌فارس، خطر درگیری‌های گسترده‌تر را کاهش می‌دهد که باعث اختلال در عرضه نفت از منطقه می‌شود. در مجموع، در حالی که درگذشت نابهنگام رئیسی سؤالاتی را در مورد مسیر سیاسی ایران ایجاد می‌کند، احتمال کمی برای تغییرات در افق آینده وجود دارد.