این قرارداد اقتصاد ایران را به جهان وصل می کند!

واردات گاز طبیعی ترکیه در سال ۲۰۲۴

در سال گذشته، واردات گاز طبیعی ترکیه نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود دو درصد افزایش یافت و به ۵۱.۵ میلیارد متر مکعب رسید. در حال حاضر، روسیه، آذربایجان و ایران تامین‌کنندگان اصلی گاز طبیعی ترکیه هستند و قطر و آمریکا نیز در کنار نیجریه و الجزایر، در بخش ال‌ان‌جی نقش کلیدی دارند. 

ایران طبق یک قرارداد ۲۵ ساله از سال ۲۰۰۱ سالانه ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر می‌کند، هرچند در سال‌های اخیر بارها در تامین متعهدات خود به دلیل کمبودهای داخلی ناتوان بوده است.

تحولات تاریخی واردات گاز ترکمنستان

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ترکیه و اروپا تمایل شدیدی به واردات گاز ترکمنستان نشان دادند. با این حال، طرح احداث خط لوله ترانس خزر به دلیل مباحث رژیم حقوقی دریای خزر، مخالفت ایران و روسیه و همچنین مسائل اقتصادی و سیاسی، متوقف شد. حال با توافق جدید، مسیر انرژی منطقه تحولات قابل‌توجهی را تجربه خواهد کرد.

واکنش روسیه و آذربایجان

روسیه همچنان یکی از بازیگران کلیدی در امنیت انرژی ترکیه است. در شرایط تحریم‌های غرب علیه مسکو، نفت روسیه با تخفیف زیاد به ترکیه صادر شد. واردات گاز ترکمنستان به تنهایی تهدید جدی برای سهم روسیه در ترکیه نیست اما ممکن است در آینده شرایط به نفع آنکارا تغییر کند.

در این میان، آذربایجان که میلیاردها دلار در زیرساخت انرژی ترکیه سرمایه‌گذاری کرده، ممکن است با افزایش واردات گاز ترکمنستان بخشی از سهم خود را از دست بدهد.

تمدید قرارداد گاز ایران در هاله‌ای از ابهام

قرارداد فعلی ایران و ترکیه برای صادرات گاز در ژوئیه ۲۰۲۶ پایان خواهد یافت و تا کنون مذاکرات دو طرف به نتیجه ملموس نرسیده است. با وجود کمبودهای داخلی، تمدید این قرارداد با ابهامات جدی مواجه است. همچنین تحریم‌ها و مشکلات جذب سرمایه‌گذاری خارجی، چالش‌های بزرگی برای آینده صنعت انرژی ایران باقی گذاشته است.

چالش‌های مسیر ترانزیتی گاز ترکمنستان

در سال‌های اخیر، ایران بخشی از گاز ترکمنستان را به آذربایجان سواپ کرده تا از مزایای ترانزیت بهره‌مند شود. اما این مسیر به دلیل تأمین ناکافی نیاز شمال ایران، مشکلاتی داشت. با این وجود، احداث خط لوله از طریق دریای خزر به دلیل هزینه بالا و مخالفت‌های سیاسی روسیه و ایران تاکنون اجرایی نشده است.

چالش‌های هاب گازی ایران

ایران تاکنون نتوانسته شرایط لازم برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه را فراهم کند. خصوصی‌سازی نشدن بازار انرژی، ضعف زیرساخت‌ها و تحریم‌های طولانی‌مدت از عوامل اصلی این ناکامی هستند.

قیمت و کیفیت گاز ترکمنستان

قیمت گاز دریافتی ترکیه از ترکمنستان، به عنوان یک عامل مهم، می‌تواند در تعیین سهم آن در بازار انرژی ترکیه تأثیر بسزایی داشته باشد. ترکیه در گذشته به دلیل قیمت بالای گاز ایران علیه این کشور شکایت کرده بود و هزینه‌های رقابتی خرید گاز از سایر تأمین‌کنندگان همچنان مورد توجه است.

جدول مقایسه‌ای واردات گاز ترکیه

کشور تامین‌کننده میزان صادرات به ترکیه نوع قرارداد چالش‌های موجود

ایران	۱۰ میلیارد متر مکعب	قرارداد ۲۵ ساله (خاتمه در ۲۰۲۶)	ناترازی گاز، تحریم‌ها، قیمت بالا
ترکمنستان	۲ میلیارد متر مکعب	قرارداد جدید (شروع در ۲۰۲۴)	امنیت ترانزیت، قیمت
روسیه	بیشترین سهم تامین	مستمر	مذاکرات تمدید بلندمدت
آذربایجان	پایدار	خط لوله تاناپ	رقابت با ترکمنستان

نتیجه‌گیری

شروع صادرات گاز ترکمنستان به ترکیه، نقطه عطفی در تنوع‌بخشی به منابع انرژی ترکیه خواهد بود. در این میان، ایران همچنان با چالش‌هایی چون تحریم‌ها، نامتوازن بودن بازار انرژی و مشکلات فنی روبرو است که می‌تواند در آینده، فرصت‌های اقتصادی این کشور را محدود کند.