آقای رئیس بانک مرکزی! / به اقتصاد ایران آدرس اشتباه ندهید

"روزنامه شرق در گزارشی نوشت: برای قضاوت در مورد موضوع مطرح‌شده، باید دقت کرد که اگر واردات چندین برابر صادرات باشد، مجموع واردات و صادرات می‌تواند همان درصدی را نشان دهد که در صورت برعکس بودن این نسبت، با صادرات بیشتر به دست می‌آید.

همچنین، آیا از نظر سیاست‌گذاران تفاوتی دارد که سهم تجارت خارجی و ارزآوری عمدتاً از اقتصاد بخش عمومی باشد یا خصوصی؟ آیا در هر دو حالت پیام یکسانی ارسال می‌شود؟

موضوع بعدی این است که آیا برای شما اهمیت دارد که کیفیت سبد تجارت خارجی چگونه است؟ مثلا چه میزان از صادرات مربوط به منابع طبیعی و کشاورزی است و چه مقدار مربوط به محصولات صنعتی و فناورانه؟

این سؤال هم مطرح است که آیا سیاست‌گذاران به نحوه تعرفه‌گذاری در تجارت خارجی توجه دارند؟ به‌طور مثال، در همین ماه، تعرفه واردات خودرو بیش از 50 درصد افزایش یافته و از 60 درصد به حدود صد درصد رسیده است. چنین سیاست‌هایی چقدر دروازه‌های تجارت را می‌بندد یا باز می‌کند؟

سؤالات دیگری نیز مطرح است: آیا این واردات و صادرات مبتنی بر یک اقتصاد رقابتی است یا یک اقتصاد دستوری؟ آیا این تجارت تحت تأثیر معاهدات بین‌المللی است یا خوداتکایی دارد و توان جذب جهانی را؟

بی‌توجهی به مؤلفه‌ها و زمینه‌های این شاخص، می‌تواند گمراه‌کننده باشد و اطلاعات نادرستی به جامعه منتقل کند. هنگامی که می‌توان گفت اقتصاد ایران باز است که از یک سو، حداقل صادرات با واردات برابری کند و جریان ورود ارز و سرمایه بیشتر یا برابر با خروجی باشد و از سوی دیگر، بخش خصوصی در صادرات فناورانه و دانش‌بنیان سهم بالایی داشته باشد. در این صورت است که می‌توان ادعا کرد که اقتصاد ایران باز و فعال است.

متخصصان می‌دانند که در سال 67، که پایان جنگ هشت‌ساله و اوج بحران اقتصادی ایران بود، سهم ایران از صادرات جهانی متناسب با جمعیت کشور بوده است؛ یعنی یک درصد جمعیت جهان داشتیم و یک درصد هم از صادرات جهانی سهم داشتیم. اما اکنون، در سال 2023، طبق گزارش بانک جهانی، سهم ایران از صادرات جهانی به 0.23 درصد کاهش یافته است. این رقم کمتر از یک‌چهارم سهم قبلی است.

سیاست‌گذاران اقتصادی باید نسبت به این کاهش جایگاه واکنش نشان دهند. آدرس‌های اشتباه، نمی‌توانند فعالان اقتصادی را به اهداف بزرگ‌تر هدایت کنند."