احتمال افزایش تورم در ایران / بیچاره مردم

شرحی مختصر از متغیرهای پولی

در علم اقتصاد، پولی که به صورت مستقیم توسط بانک مرکزی خلق شده و وارد چرخه اقتصادی می‌شود، پایه‌پولی یا پول پرقدرت نام دارد. این پول سپس با ضریبی که به ضریب فزاینده معروف است، به نقدینگی تبدیل می‌شود که در نهایت می‌تواند باعث افزایش قیمت‌ها و تورم گردد.

نقدینگی از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود: بخش اول، پول است که شامل اسکناس و مسکوک در دست مردم می‌شود. بخش دوم، شبه پول است که شامل سپرده‌های بلندمدت در بانک‌ها است.

از دیدگاه کارشناسان اقتصادی، نقدینگی عامل اصلی تورم است و پایه‌پولی در این زمینه نقش کمتری دارد. کنترل نقدینگی وابسته به مدیریت بانک‌های دولتی و خصوصی و کاهش کسری بودجه دولت است.

روند رشد پول و شبه پول

اگر به روند دو متغیر پول و شبه پول در سال‌های اخیر توجه کنیم، مشاهده می‌شود که پول نوسانات بیشتری نسبت به شبه پول داشته و شبه پول روندی نسبتاً ثابت را تجربه کرده است. هرگاه شوک‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی موجب افزایش ریسک‌ها و نااطمینانی در اقتصاد می‌شود، رشد پول افزایش یافته است، زیرا در شرایط بحرانی، پول نقد به سپرده‌های بانکی ترجیح داده می‌شود.

برای مثال، در سال ۹۶ به دنبال آثار مثبت توافق برجام، رشد پول به ۳ درصد کاهش یافت. اما در سال ۹۷ پس از خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌ها، به دلیل افزایش ریسک‌های اقتصادی و سیاسی، رشد پول به ۲۵ درصد رسید. در نیمه اول سال ۹۹، پس از شیوع ویروس کرونا، نرخ رشد پول به ۴۰ درصد رسید که بالاترین میزان در ۱۴ سال اخیر بود. در سال ۱۴۰۱، به دنبال بحران‌های سیاسی و اعتراضات، رشد پول به ۲۹ درصد افزایش یافت، اما در سال گذشته به دلیل فروکش کردن تنش‌ها، این نرخ به ۱۲ درصد کاهش یافت.

در شش ماهه اول امسال، نرخ رشد پول مجدداً به ۱۶ درصد رسید که نشان‌دهنده بازگشت نااطمینانی‌های سیاسی و اقتصادی است.

نقدینگی و تورم

به طور کلی، کارشناسان معتقدند که نقدینگی عامل اصلی تورم است و پایه پولی نقشی در این زمینه ندارد. پس از آغاز تحریم‌های بین‌المللی در سال ۹۰ و اثرات آن در سال‌های بعد، رشد نقدینگی و پایه‌پولی صعودی شد. در سال ۹۱، رشد نقدینگی از ۸ درصد در نیمه اول سال ۹۰ به ۱۳.۶ درصد افزایش یافت و رشد پایه‌پولی از منفی ۳ درصد به ۹ درصد رسید.

با شروع مذاکرات هسته‌ای و برجام، روند رشد نقدینگی تا حدودی با ثبات شد، اما پس از خروج ترامپ از برجام و بحران کرونا، این روند مجدداً صعودی شد. در سال ۹۹، فشار تحریم‌ها و کرونا موجب افزایش رشد نقدینگی به ۱۷ درصد شد.

آینده تورم

در چهار سال گذشته، با ورود بایدن به کاخ سفید و تسهیل فروش نفت ایران، رشد نقدینگی کاهش یافت، اما در نیمه اول سال جاری، رشد نقدینگی مجدداً صعودی شده و به ۱۵ درصد رسید. این در حالی است که رشد پایه پولی کاهشی بوده است. با افزایش رشد نقدینگی، احتمال افزایش تورم در آینده نیز وجود دارد، زیرا نقدینگی عامل اصلی تورم است.