افزایش چشمگیر بودجه مجلس و شورای نگهبان / افشاگری یک اقتصاددان درباره مدرک مسئولان دولت سیزدهم

به گزارش اقتصاد 100 ، دولت چهاردهم به تازگی لایحه بودجه سال 1404 را به نمایندگان مجلس ارائه کرده و این لایحه در حال بررسی است. نکته قابل توجه این است که از ابتدای انقلاب تنها در چند سال با کسری بودجه مواجه نبوده‌ایم. در شرایط کنونی، آقای پزشکیان و دولت چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند تا از مشکلات ناشی از کسری بودجه و ناترازی آن رهایی یابند؟

در این زمینه، مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد پیشین دانشگاه علامه طباطبایی، بیان می‌کند که دولت باید هزینه‌ها و مخارج غیرضروری در لایحه بودجه را کاهش دهد. او اشاره می‌کند که در سال ۱۴۰۳ بودجه دانشگاه پیام نور دو برابر شده و از سوی دیگر، بودجه مجلس شورای اسلامی به بیش از 300 برابر افزایش یافته است. همچنین بودجه شورای نگهبان نیز افزایش قابل توجهی داشته است. 

به گفته او، دولت و مجلس برای جلوگیری از مواجهه با کسری بودجه باید از خود شروع کرده و مخارج خود را کاهش دهند.

مشروح گفتگوی سایت اقتصاد 100 با مهدی پازوکی، اقتصاددان و استاد پیشین دانشگاه علامه طباطبایی را بخوانید؛ 

آقای پازوکی! کسری بودجه یکی از مشکلات مزمن اقتصاد ایران به شمار می‌آید. به احتمال زیاد، از زمان انقلاب تنها در یکی دو سال شاهد عدم کسری بودجه بوده‌ایم. اگر بخواهید در یکی دو پاراگراف کوتاه دلایل این کسری را توضیح دهید، چه مواردی را مطرح می‌کنید؟

سؤال بسیار خوبی فرمودید، نگاه کنید اصلاً بودجه یعنی حساب دخل و خرج سالانه دولت. در یک قسمت بودجه منابع درآمدی بودجه است و یک قسمت آن منابع هزینه‌ای یا مخارج دولت است. اگر مخارج دولت بیش از درآمد دولت باشد این امر موجب کسری بودجه می‌شود و این اتفاقی است که در اقتصاد ایران افتاده است. به قول معروف چون دخلت نیست خرج آهسته‌تر کن.

اثر عدم توازن بین منابع درآمدی و هزینه‌ها

بنابراین منابع درآمدی دولت خب محدود است؛ یعنی یا درآمد‌های مالیاتی است یا نفت است و یا فروش اوراق بدهی که سه تا از منابع اصلی دولت است.

اگر هر گونه عدم توازن بین منابع درآمدی و هزینه‌ها رخ دهد، منجر به کسری بودجه خواهد شد. از آنجا که درآمدها در سراسر جهان محدود هستند، علم اقتصاد به ما می‌آموزد که چگونه این منابع محدود را به بهترین شکل تخصیص دهیم. در صورت بروز کسری بودجه، این وضعیت می‌تواند به افزایش حجم نقدینگی، افزایش تورم، کاهش ارزش پول ملی و در نهایت به ضرر طبقات حقوق بگیر و افراد فقیر منجر شود.

 توصیه مهم، خدمات دولتی بیش از ۱۰ درصد بالا نرود

به نظر من، در بودجه سال ۱۴۰۴، دولت باید در بخش درآمدی خود هیچ‌گونه افزایش بیش از ۱۰ درصدی در خدمات ارائه شده نداشته باشد. به عبارت دیگر، دولت آقای پزشکیان در سال ۱۴۰۴ باید از افزایش هزینه‌هایی مانند صدور گذرنامه، عوارض خروج از کشور، صدور گواهینامه، صدور کارت ملی و... خودداری کند.

این موضوع درآمد قابل توجهی برای دولت ایجاد نمی‌کند، اما زمانی که دولت آن را دو برابر می‌کند، اتفاقی مشابه آنچه در دولت آقای رئیسی یا دولت‌های قبلی رخ داد، به وقوع می‌پیوندد و این موضوع به جامعه سیگنال منفی می‌فرستد. به عبارت دیگر، وقتی دولت هزینه‌های خود را افزایش می‌دهد، این سیگنال به بخش خصوصی منتقل می‌شود و در نتیجه قیمت‌ها روند افزایشی پیدا می‌کنند.

بنابراین، پیشنهاد می‌کنم که دولت در سال آینده افزایش خدمات خود را به بیش از ۱۰ درصد نرساند. همچنین، از آقای پزشکیان پیشنهاد میکنم به موضوع رانت‌های موجود در بخش خانه‌های سازمانی توجه کنند. دولت و مجلس می‌توانند تبصره‌ای تصویب کنند که ۲۰ درصد از حقوق افرادی که از خانه‌های سازمانی بهره‌مند می‌شوند، به این موضوع اختصاص یابد. این اقدام به نفع دولت خواهد بود و می‌تواند به عنوان یک منبع درآمدی برای آن عمل کند.

 بارزترین نشانه بی‌ثباتی در اقتصاد ایران

یکی از اقدامات کلیدی که آقای پزشکیان برای احیای ثبات در اقتصاد ایران می تواند انجام دهد، کاهش هزینه‌ها است. در حال حاضر، اقتصاد ایران با مشکلات بی‌ثباتی مواجه است و یکی از بارزترین نشانه‌های این وضعیت، افزایش چشمگیر نرخ تورم است که ناشی از نقدینگی و کسری بودجه می‌باشد. بنابراین، ضروری است که دولت هزینه‌های غیرضروری را کاهش دهد.

به نظر من، در حال حاضر کشور را با هزینه‌های بسیار زیادی مدیریت می‌کنیم. به این معنا که در برخی موارد، هزینه‌هایی را پرداخت می‌کنیم که ضروری نیستند و در مواردی که باید هزینه کنیم، به اندازه کافی سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم.

 فرض کنید شخصی ۱۰۰۰ تومان درآمد دارد و سعی می‌کند بر اساس این مبلغ برنامه‌ریزی کند. چرا دولت قادر به تنظیم دخل و خرج خود نیست و چه رویداد غیرمنتظره‌ای باعث بروز این وضعیت می‌شود؟

به نظر من یکی از زمینه‌هایی که دولت نمی‌تواند تأثیر زیادی بر آن بگذارد، بخش هزینه‌هاست. گروه‌های دارای نفوذ در پارلمان، منابع بودجه را به طرز قابل توجهی افزایش داده‌اند، که من با استناد به اعداد و ارقام قانون بودجه ۱۴۰۳ این موضوع را توضیح می‌دهم. به این ترتیب، دولت طبق قانون اساسی موظف است که دانش‌آموزان سیستان و بلوچستان در کلاس‌های خود از امکاناتی مانند تخته سیاه، وایت‌برد، میز و صندلی بهره‌مند شوند.

بودجه سرسام آور دو دانشگاه در دولت رئیسی 

اما ما منابع مالی را به این موضوع اختصاص نمی‌دهیم و به دلیل فشار سیاسی برخی از نمایندگان پارلمان، منابع به سمت دانشگاه‌ها هدایت می‌شود. در حال حاضر، بر اساس تحقیقات من، هیچ کشوری به این میزان دانشگاه دولتی ندارد. البته در مورد دانشگاه‌های خصوصی، می‌توان به هر تعداد که بخواهید تأسیس کرد.

در قانون بودجه ۱۴۰۳، به تازگی دانشگاهی تحت عنوان "انقلاب اسلامی بسیج" تأسیس شده است و برای آن ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته است.

این دانشگاه تأسیس شده و برنامه‌ریزی شده است که به طور پایدار به فعالیت خود ادامه دهد. بودجه آن در سال‌های آینده از ۵۰۰ میلیارد تومان به ۱۵۰۰ میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. همچنین، دانشگاهی به نام "اصول دین" تأسیس شده که پیش از این وجود نداشته و در قانون بودجه ۱۴۰۳ به آن اشاره شده است. برای این دانشگاه اعتبار ۱۰۰ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که این موضوع به افزایش هزینه‌های دولت منجر خواهد شد.

افزایش شدید بودجه پیام نور در دولت رئیسی

از طرف دیگر، بودجه دانشگاه پیام نور در دوران دولت آقای رئیسی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به نظر من، این دانشگاه باید به طور کلی منحل شود، زیرا این اقدام به نفع اقتصاد ملی خواهد بود. آن‌ها می‌توانند به سمت تأسیس دانشگاه پیام نور خصوصی حرکت کنند.

در هر استان باید یک دانشگاه دولتی علوم پزشکی تأسیس شود که دانشکده‌های آن در شهرستان‌های مختلف پراکنده شده باشند، در حالی که دانشکده مرکزی و داروسازی  آن در مرکز استان مستقر باشد.

هزینه دانشگاه سازی برای دولت

به عنوان مثال، در گرگان دانشگاهی به نام دانشگاه گرگان وجود دارد. آقای احمدی‌نژاد در زمان ریاست‌جمهوری خود به این دانشگاه سفر کرده و دانشگاه دیگری به نام دانشگاه گلستان را تأسیس کرده است. من با وجود دانشگاه‌ها مشکلی ندارم، بلکه با هزینه‌تراشی و ایجاد کارخانه‌های مدرک‌سازی مخالفم.

افشاگری درباره مدرک تحصیلی مسئولان دولت رئیسی

در حال حاضر، دانشگاه پیام نور مدرک دکتری در رشته شیمی را ارائه می‌دهد و انتظار می‌رود که که این دانشکده دارای بهترین و پیشرفته‌ترین آزمایشگاه‌ها باشد. برخی افراد در دولت نفوذ دارند و در دولت قبلی، مدارک دکتری آن‌ها از دانشگاه پیام نور بوده و در ساختار دولت مشغول به فعالیت شدند.کافی است این افراد هیئت علمی شوند و... که در نهایت منجر به افزایش هزینه‌های دولت‌ها خواهد شد.

بودجه پیام نور دو برابر شد 

ما روزگاری به دانشگاه نیاز داشتیم، اما اکنون به این تعداد دانشگاه نیازی نداریم. دانشگاه پیام نور دیگر ضرورتی ندارد و جالب اینجاست که این دانشگاه نفوذ زیادی دارد. بودجه دانشگاه پیام نور در سال ۱۴۰۱، یعنی در دولت آقای رئیسی، ۱۳ هزار و ۲۷۰ میلیارد ریال بود، اما این بودجه در سال ۱۴۰۳ به ۲۵ هزار و ۲۴۰ میلیارد ریال افزایش یافته است، که به معنای دو برابر شدن آن است.این در حالی است که حقوق کارکنان دولت ۴۰ درصد افزایش یافته، یعنی به طور متوسط سالی ۲۰ درصد.

هزینه خبرگزاری ها برای دولت 

ما کشور را با هزینه‌های بالا اداره می‌کنیم. به عنوان مثال، در رشته خبررسانی و خبرگزاری‌ها در تمام دنیا تنها یک خبرگزاری دولتی وجود دارد، اما در ایران تعداد زیادی خبرگزاری وجود دارد که از بودجه دولتی بهره‌مند هستند.

منظور من خبرگزاری‌های فارس و تسنیم نیست، زیرا آن‌ها بودجه خاص خود را دارند. خبرگزاری ایسنا و خبرگزاری مهر نیز دارای ردیف بودجه هستند. حتی مجلس خبرگزاری دارد که ردیف بودجه جداگانه‌ای برای آن در نظر گرفته شده است.

افزایش 300 درصدی بودجه مجلس در دولت رئیسی 

حکومت باید ابتدا از خودش شروع کند. به عنوان مثال، بودجه مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱، یعنی سال اول دولت آقای رئیسی، ۱۵ هزار و ۳۳۲ میلیارد ریال بوده و این فقط مربوط به بودجه جاری است و شامل بودجه عمرانی نمی‌شود. این رقم شامل حقوق و هزینه‌های اداری است.

با توجه به نفوذ مجلس، در قانون بودجه ۱۴۰۳، این رقم به ۴۶ هزار و ۶۸۸ میلیارد ریال افزایش یافته است، یعنی بیش از سه برابر شده است.

واقعاً نمی‌توانم درک کنم؛ پارلمان باید به افکار عمومی توضیح دهد که بر چه اساسی بودجه‌اش سه برابر شده است. این به معنای افزایش ۳۰۰ درصدی است، یعنی از ۱۵ هزار میلیارد به ۴۶ هزار میلیارد رسیده است.

بودجه خبرگزاری خانه ملت در سال ۱۴۰۱، ۷۲ میلیارد ریال بوده که در سال ۱۴۰۳ به ۱۹۳ میلیارد ریال افزایش یافته است، یعنی نزدیک به سه برابر شده است. سؤال من این است که روابط عمومی مجلس چه اقداماتی انجام می‌دهد؟

در مورد بودجه عمرانی نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. به عنوان مثال، مجلس شورای اسلامی ۴۰ سال است که در حال  ساخت و ساز است. اگر به محله بهارستان بروید، متوجه می‌شوید که مجلس خانه‌های اطراف مجلس را خریداری کرده در حقیقت، از طرف بیمارستان شفای یحیایان به سوی میدان شهدا در حال حرکت است.

با این شرایط، نمی‌توان دولت را به درستی اداره کرد. شما می‌توانید به مجلس بریتانیا بروید و وضعیت آن را مشاهده کنید؛ این مکان به یک جاذبه گردشگری تبدیل شده و صندلی‌های آن مربوط به ۴۰ سال پیش است و تنها ترمیم شده‌اند.  آیا در اسلام نگفته‌اند که اسراف ممنوع است؟ پس چرا چنین وضعیتی وجود دارد؟

 فارغ‌التحصیلان حقوق بیکارند قوه قضائیه دانشگاه تاسیس می‌کند

همچنین، قوه قضائیه دارای دانشکده علوم قضایی است و در حال حاضر فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دولتی بیکار هستند. ما باید این موضوع را محدود کنیم، زیرا در حال حاضر کشور را به شکل گرانی اداره می‌کنیم.

به عقیده من، اگر دولت به این نتیجه نرسد، در آینده با چالش‌های جدی روبرو خواهد شد. ما از جمله کشورهای هستیم که در پنج سال اخیر نرخ تورم بالای ۴۰ درصد را تجربه کرده‌ایم. بنابراین، اگر دولت بهینه‌سازی شود، امکان کاهش کسری بودجه وجود دارد.

بودجه سنگین شورای نگهبان برای یک سال/ از ۶میلیون تا ۶۳۰ هزار میلیون تومان

به عنوان نمونه، می‌توان به بودجه شورای نگهبان اشاره کرد. اگر به بودجه این شورا در سال ۶۴ نگاهی بیندازید، خواهید دید که کمتر از ۶ میلیون تومان بوده است. اما در سال اول دولت آقای رئیسی، بودجه شورای نگهبان به ۲۷۳ هزار میلیون تومان افزایش یافته و در سال ۱۴۰۳ به ۶۳۰ هزار میلیون تومان رسیده است. این ارقام تنها مربوط به بودجه جاری است و بودجه عمرانی به طور جداگانه محاسبه می‌شود.

شورای نگهبان متشکل از ۱۲ نفر است که از این تعداد، ۶ نفر اعضای هیئت علمی هستند. اگر هر یک از این ۱۲ نفر یک میلیارد تومان دریافت کنند، مجموع هزینه سالانه به ۱۲ میلیارد تومان خواهد رسید. همچنین شورای نگهبان در مراکز استان‌ها دارای دفاتر و امکاناتی است. این هزینه‌ها جدا از بودجه نظارت بر انتخابات است که امسال به صورت جداگانه تخصیص یافته است.

به نظر من، قوی‌ترین مجلس، مجلس اول است که در آن شورای نگهبان وجود نداشت و اعضای آن از نظر دانش، تحصیلات و تجربه در سطح بالایی قرار داشتند.